Weź się zastanów! Problem statusu gramatycznego przyimperatwnego weź

Abstract

W artykule podejmuje się próbą ustalenia statusu gramatycznego ciągów weź, weźmy, weźcie, które łączą się z formami imperatywnymi innych leksemów czasownikowych. Metodologicznie prezentowana analiza jest osadzona na gruncie językoznawstwa strukturalistycznego. Bezpośrednią inspiracją do podjęcia tematu była krytyczna lektura opisu interesujących nas ciągów przedstawionego przez A. Śledź na łamach Poradnika Językowego w 2001r. Do dyskusji skłania przede wszystkim przypisywanie przyimperatywnym weź, weźmy konotacji pustej oraz interpretowanie ich jako centrów wypowiedzeń wykrzyknikowych. W wyniku badań wykazano, że wyrażenia typu weź się zastanów, weźmy zróbmy, weźcie wytłumaczcie są konstrukcjami dystrybucyjnie podrzędnymi, zbudowanymi z nadrzędnej formy imperatywnej dowolnego leksemu czasownikowego oraz jednej z trzech form leksemu WEŹ, zróżnicowanych pod względem osoby i liczby. Cechy składniowe pozwalają zaliczyć WEŹ do klasy partykuł adwerbalnych. WEŹ jest jednostką semantycznie pustą, której funkcja polega na wzmacnianiu siły illokucyjnej wypowiedzeń imperatywnych. Może być przy tym składnikiem wszystkich typów wypowiedzeń imperatywnych, a więc dyrektywnych, prewentywnych, perswazyjnych, permisywnych, a także tych, które wyrażają niemożność wykonania czynności lub daremność wysiłku.