Polityczność oczywista. Przypadki sztuki krytycznej i zaangażowanej

Abstract

The purpose of the article is to browse selected artistic works and activities that fit within the logic of contemporary critical and engaged art, and to indicate the implications resulting from the established critical and engaged position. Presented cases come mainly from the Polish context or already have a well-established reception in the country, often they were also present in discussions going beyond the narrow group of art critics, sometimes becoming the object of media and more widespread discourse. The analysis of artistic activities enables capturing their political context in the sense of formulating a political message by the creators themselves, as well as its functioning in the sphere of socio-cultural reception and political transformation of these messages. The collected examples serve a reflection that casts doubt on some of the assumptions of engaged art, especially in terms of its non-obviousness and politicalness. The author argues that it is not about the fact that phenomena from the field of art or other socio-cultural practices do not have a political aspect, in fact, the point is that the dominant beliefs of the ubiquity of politics make it difficult to study the real presence of politics and simplify potential cognitive possibilities in this regard, funding simple and obvious interpretation keys.

Celem artykułu jest prześledzenie wybranych dzieł i działań artystycznych mieszczących się w logice współczesnej sztuki krytycznej i zaangażowanej oraz wskazanie na implikacje płynące z przyjętego stanowiska krytycznego i zaangażowanego. Przedstawione przypadki pochodzą głównie z polskiego kontekstu lub mają w kraju już utrwaloną recepcję, nierzadko też były obecne w dyskusjach wychodzących poza wąski obręb krytyków sztuki, stając się niekiedy obiektem dyskursu medialnego i bardziej powszechnego. Analiza działań artystycznych pozwala na uchwycenie ich kontekstu politycznego w sensie formułowania komunikatu politycznego przez samych twórców, jak i jego funkcjonowania w sferze społeczno-kulturowego odbioru i politycznego przekształcania owych komunikatów. Zgromadzone przykłady służą refleksji poddającej w wątpliwość niektóre z założeń sztuki zaangażowanej, szczególnie w zakresie jej nieoczywistości i polityczności. Autor przekonuje, iż nie chodzi o to, że zjawiska z zakresu sztuki czy innych praktyk społeczno-kulturowych nie mają aspektu politycznego, w gruncie rzeczy chodzi o to, że dominujące przekonania wszechobecności polityki utrudniają badanie realnej obecności polityki i upraszczają potencjalne możliwości poznawcze w tym zakresie, fundując proste i oczywiste klucze interpretacyjne.