Wokół dziewiętnastowiecznego streszczenia "Pana Tadeusza"

Abstract

Wśród dziewiętnastowiecznych edycji polskich dzieł literackich osobne miejsce zajmowały wydania będące specyficznymi streszczeniami utworów z klasyki. W pewnych kręgach cieszyły się one dużym zainteresowaniem, można nawet sądzić, że na ziemiach polskich istniało społeczne przyzwolenie na tego typu praktykę. Jednakże wspomnianemu działowi literatury badacze nie poświęcali jak dotąd większej uwagi, zazwyczaj pomijali go lub ewentualnie odnotowywali książki i broszury zawierające streszczenia znanych dzieł. Wyjątek stanowi rozprawa Ireny Bryll, która zajmując się pisarstwem dla ludu Marii Wysłouchowej, zwróciła uwagę na popularne w XIX wieku streszczenia. Niniejszy artykuł jest formą upomnienia się o refleksję nad osobliwymi edycjami, których interesujący przykład stanowi Mickiewiczowski "Pan Tadeusz" opowiedziany przez Marię Wysłouchową.

Among nineteenth-century editions of Polish literary works there was a separate place for specific summaries of classical literary compositions. This article calls for a reflection on unusual editions such as the edition of "Pan Tadeusz" narrated by Maria Wysłouchowa. On the occasion of the hundredth anniversary of Adam Mickiewicz’s birthday, Wysłouchowa published in Lviv at her own expense and under the auspices of Wydawnictwo im. Kasyldy Kulikowskiej a 38-page pamphlet. The peculiarity of the publication consists primarily in its content as it comprises a summary and the whole text of the national epic. Contrary to what the title suggest, it is not a standard summary but rather a narration of selected threads presented in an order which is often at variance with the masterpiece written by Mickiewicz. Wysłouchowa discreetly extracts these fragments of "Pan Tadeusz" which are concerned with common people and peasants. One can presume that by propagating Polish literature, education and democratic ideas the woman-writer attempted to awaken the national and public spirit in the poorest people living in the countryside. Her pamphlet was meant to popularize knowledge about Mickiewicz’s masterpiece and – in a further perspective – encourage people to read.