Śląsk i jego dialekty w polskich badaniach dialektologicznych. Próba podsumowania

Abstract

Początki dialektologii polskiej sięgają XIX wieku i związane są oczywiście z językoznawstwem, lecz także innymi naukami społecznymi: antropologią kulturową, socjologią, a przede wszystkim etnografią. Krótkie wzmianki dotyczące języka (glosariusze czy uwagi dotyczące wymowy) były wó wczas przede wszystkim częścią opracowań etnograficznych. Profesor Karaś uważa, że dialektologia jako dziedzina językoznawstwa polonistycznego wyodrębniła się z pracami wybitnego językoznawcy Jana Niecisława Baudouin de Courtenay. Za pierwsze opracowanie dialektów języka polskiego Dubisz uznaje doktorat Lucjana Malinowskiego: Beiträge zur slavischen Dialektologie. I. Über die Oppelnsche Mundart in Oberschlesien 1. Laut- und Formenlehre, który ukazał się drukiem w Lipsku, w roku 1873. Mnie udało się dotrzeć do jeszcze starszej pozycji, publikacji pastora Roberta Fiedlera, wydanej we Wrocławiu już w roku 1844, według mnie ją właśnie uznać należałoby za pierwsze opracowanie dialektologiczne. Dotyczy ono dialektu Dolnego Śląska i nosi tytuł: Bemerkungen über die Mundart der polnischen Niederschlesier: ein Beitrag zur Kenntniss der polnischen Dialekte. Już tylko te informacje dają obraz tego, jaką rolę odegrał Śląsk i mowa śląska w polskich badaniach dialektologicznych. Publikowany artykuł przedstawia pokrótce stan badań dialektologii polskiej ze szczególnym uwzględnieniem badań nad dialektami śląskimi. Analizuje on przekazywany w publikacjach naukowych obraz dialektów śląskich w kolejnych momentach rozwoju tej dyscypliny badawczej i formułuje dezyderaty badawcze dla nowocześnie rozumianej dialektologii.

The article is an attempt to summarize a dialectological research, which has been conducted in Poland since the end of the nineteenth century, with a particular emphasis on the study of the language of Silesia. The author presents a brief history of these studies as well as the most important publications; she lists prominent Polish dialectologists, and presents current trends. The article raises questions about the future and the further course of dialectological research in Silesia, while setting out to define the research desiderata in this field.