Beato z Liébany i mozarabskie komentarze do Apokalipsy

Abstract

One of original interpretations of a Book of Apocalypse, based on harmony of text and art of mozarabs’ miniaturists is commentary of Beato of Liebana, cantabrian monk in VIII century, whose work is until now practically unknown for polish researches. The theological interest in the last book of New Testament among mozarabic Christians has its roots in ecclesiological hermeneutics, which allows read message of Apocalypse as a call to the Church to remain faithful to the testimony of Jesus in each events of his difficult history. This work of Beato belongs to the specific types of catenae , exegetical chains, which recall the previous patristic interpretations of Apocalypse, but without abandoning the originality of the interpretation marked by the context of islamic culture. In his structure, the commentary is preceded by four prologues, and followed by storiae and explanatio . In article were also shown selected interpretations of mozarabic miniaturists (Churches of Apocalypse, the dragon and women, Church in heaven and martyrs etc.) and main theological theme (parousia and figure of antichrist). Reach in numerous Old Testament’s ecclesiological motives, Commentarius in Apocalypsin of Beato has ascetic-mystical character, setting out the adequate path for Christian existence, which shall be pursued in an unfriendly environment for Gospel. It is therefore required from the discipline of Christ the activity of vigilance and the ability to distinguish signs of the time ( signa temporis ), which permit to decode the real intentions of false witnesses which goes through the way of evil.

Refleksje nad teologicznym przesłaniem komentarza Beato do Apokalipsy powinny uwzględniać zarówno wykładnię tekstu dokonaną na podstawie interpretacji Ojców Kościoła, jak elementy iluminatorskie towarzyszące tekstowi. Stanowią one metodologiczną jedność i pozwalają na komplementarne traktowanie „miniatur” i „tekstu”, które razem mają ułatwiać lectio divina . Bogaty w starotestamentalne nawiązania, Commentarius in Apocalypsin to niezwykły projekt hermeneutyczny, który odczytuje przesłanie Apokalipsy na tle historii zbawienia i jednocześnie, troszcząc się o ortodoksyjność interpretacji, pokazuje jej spełnianie się w konkretnych epokach dziejów świata. Komentarz ma charakter ascetyczno-mistyczny, wytyczający właściwy szlak dla chrześcijańskiej egzystencji, która realizuje się w środowisku nieprzychylnym dla Ewangelii. Dlatego wymaga się od uczniów Chrystusa czujności i umiejętności odróżniania znaków, które odsłonią prawdziwe intencje fałszywych świadków wybierających drogę zła i tym samym nie skłonią się ku ich namowom. Zdaniem mnicha z Liébany, to Kościół i jego misterium stanowi klucz interpretacyjny do księgi Apokalipsy. Ta księga bowiem wyjaśnia sens doczesnych zmagań, trudności i prześladowań doświadczanych przez Kościół, które nie osłabiają jednak jego wierności, lecz umacniają na drodze doskonałości. Przebija z linii komentarza troska, aby Kościół pozostał sobą, aby szukał swej tożsamości w Chrystusie, zdał sobie sprawę, że zbawienie może okazać się kwestią ofiary i poświęcenia, ale nade wszystko to wezwanie do odkrycia „sensu”, który drzemie w wydarzeniach historii. Ale jednocześnie dla Beato, Apokalipsa jest krzykiem nadziei, który wzywa do odkrycia w Chrystusie ostatecznego fundamentu życia, ponieważ to On będzie definitywnie królował, gdy ponownie przyjdzie w chwale. Eschatologiczne ukierunkowanie życia, które toczy się pośród napięć, nie daje się pomyśleć w oderwaniu od zbawiennego wysiłku, aby okazać się wiernym, gdy szaleje niewierność. To chrześcijańskie życie mierzone miarą nadziei jest brzemienne w zwycięstwo, którym jest osiągnięcie ojczyzny, niebieskiej Jerozolimy.