O najstarszych przejawach kultu św. Wawrzyńca w Polsce

Abstract

Św. Wawrzyniec pochodził z Rzymu. Tradycja przekazała imiona jego rodziców: Orencjusz i Pacjencja. Na pewno był diakonem, blisko związanym z papieżem Sykstusem II. On też miał mu powierzyć administrację dóbr kościelnych i opiekę nad ubogimi w Rzymie. Lata jego życia przypadły na czas prześladowań chrześcijan za czasów cesarza Waleriana (253-260). Wczesne legendy łączyły jego śmierć ze ścięciem papieża, które miało mieć miejsce dnia 6 sierpnia 258 roku. On sam jednak miał ponieść męczeńską śmierć cztery dni później. Podczas tortur próbowano wydobyć od niego informacje o stanie majątku kościelnego, przezorny diakon miał go jednak rozdać ubogim. Kult św. Wawrzyńca pojawił się w Polsce wraz z wprowadzanym chrześcijaństwem Już Gall Anonim wspomina na kartach swojej Kroniki niezwykłe wydarzenie związane ze wstawiennictwem świętego Męczennika. W czasie oblegania przez Bolesława Krzywoustego Nakła, pogańscy Pomorzanie mieli dokonać niespodziewanego napadu na rycerzy polskich. Dodajmy, że miało to być w czasie zawartego na pewien okres rozejmu, a sam atak miał miejsce w dzień, w którym w Kościele wspominano św. Wawrzyńca, tzn. 10 sierpnia. Wezwania św. Wawrzyńca spotykamy w średniowieczu na terenie całej Polski. Jednym z najstarszych miejsc poświęconych omawianemu Męczennikowi było oratorium w Płocku z przełomu XI i XII wieku . Poza tym kościoły dedykowane św. Wawrzyńcowi spotykamy także w miejscowościach: Jaksice , Kaczewo , Kościelna Wieś koło Kalisza , Kraków (pierwotnie wieś Bawół) , Lubotyń , Strzelce Opolskie oraz Wojnicz . Znaczną liczbę średniowiecznych kościołów parafialnych noszących jego wezwanie spotykamy na terenie archidiecezji gnieźnieńskiej, dokładnie w miejscowościach: Białynin, Borowno, Chodecz, Gniezno, Gołańcz, Izdebno, Januszowice, Kocierzew, Kosmowo, Kunice Wielkie, Kutno, Lipa, Łobudzice, Pabianice, Parlin, Rękawczyn, Rossoszyca, Sławsk, Słupca, Solca Wielka, Tubądzin, Wrzos oraz Żytno . Poza kościołami spotykamy także w średniowieczu liczne ołtarze dedykowane św. Wawrzyńcowi. Znajdowały się one na pewno w kościołach, którym patronował święty, ale nie tylko. Informacje o ich istnieniu spotykamy na przykład w kościołach w: Chojnie, Drawsku , Krakowie – kościół katedralny , być może w Krakowie na Zwierzyńcu w kościele norbertanek , Poznaniu- kościół katedralny oraz Wrześni . Altarie poświęcone św. Wawrzyńcowi spotykamy także w kościołach prowadzonych przez zakony rycerskie, tj.: w Brzegu, Kluczborku, Kłodzku, Lwówku, Dzierżoniowie oraz Stargardzie .