Kult św. Anny w państwie krzyżackim w Prusach

Abstract

Św. Anna, czyli matka Najświętszej Maryi Panny, była czczona w Kościele od pierwszych wieków. Już w starożytności powstały ku jej czci hymny greckie i homilie ojców Kościoła. Na Wschodzie czczono ją już w VI w. Na Zachodzie ślady jej kultu spotyka się w VIII-IX w. Przyjmuje się, że jego rozwój przypadł jednak dopiero na okres wypraw krzyżowych, a upowszechnił się w XIII i XIV w. W Polsce kult św. Anny rozprzestrzenił się szczególnie w drugiej połowie XIV w. Jednakże już od XIII w. św. Anna stawała się jedną z ważnych patronek, o czym świadczy między innymi popularność imienia Anna. Prawdopodobnie jednym z pierwszych i głównych obszarów dzisiejszej Polski, na którym rozwijał się dynamicznie jej kult był Śląsk . Już w drugiej połowie XIII w. imię chrzestne św. Anny noszą córki Piastów, natomiast w XIV w. stało się ono jednym z najczęściej spotykanych imion . W niniejszym artykule chcemy dokonać prezentacji wybranych przejawów kultu św. Anny w granicach państwa zakonu krzyżackiego w Prusach. W literaturze zauważono już nie tylko obecność tego kultu na wskazanym obszarze, ale podkreślono wpływ zakonu krzyżackiego na jego rozwój . Obecność interesującej nas świętej to przede wszystkim owoc skutecznej akcji chrystianizacyjnej na obszarze ziemi chełmińskiej i Prus koordynowanej przez zakon krzyżacki od lat trzydziestych XIII w. Jednym z ważniejszych elementów tego procesu było stopniowe powoływanie do życia trwałych struktur kościelnych. W 1243 r. erygowano dla tego obszaru cztery diecezje: chełmińską, pomezańską, warmińską oraz sambijską. Diecezje te wchodziły w średniowieczu w skład powstałego w 1255 r. arcybiskupstwa ryskiego. Obszar Pomorza Gdańskiego, który znalazł się na początku XIV w. w granicach państwa zakonnego, wchodził w skład diecezji włocławskiej. Podkreślmy, że jego proces chrystianizacyjny posiada wcześniejszą genezę .