Religia jako czynnik powstrzymujący zmianę językową w społeczności staroobrzędowców w Polsce

Abstract

The Old Believers are the followers of the Russian Orthodox Church, who did not accept Patriarch Nikon’s reforms in the 17th century. Because of the ensuing persecutions, they were often forced to emigrate. Nowadays, in Poland, they constitute a small ethno-confessional minority of ca. 1000 people. The community is still bilingual, although one can easily observe most of the signs of language death. The unique Russian dialect in the Polish surroundings is in the process of language shift in all its dimensions; nevertheless, in some spheres, the traditional dialect is still in use. The Old Believers’ bilingualism relates to the presence of diglossia there, and the informants tend to choose the Russian dialect when they are talking about religion. The analysis of the sociolinguistic situation of the given group is illustrated with the language material drawn from the interviews and other written texts – namely, the poems created by one of the informants. On the basis of the linguistic features of such sources, it can be argued that the religious domain may be regarded as a factor which prevents total language shift from taking place within, at least, a decade or two.

Staroobrzędowcami nazywamy wiernych Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej, którzy w połowie XVII w. nie zaakceptowali reform zainicjowanych przez patriarchę Nikona. Prześladowania często zmuszały ich do emigracji. Obecnie w Polsce stanowią oni niewielką mniejszość, liczącą ok. 1000 osób. Wspólnota ta jest wciąż dwujęzyczna, choć możemy w niej zauważyć wiele oznak śmierci języka. Unikalny rosyjski dialekt w polskim otoczeniu znajduje się w fazie zmiany językowej we wszystkich wymiarach, choć w niektórych sferach gwara jest wciąż używana. Dwujęzyczność staroobrzędowców jest połączona z dyglosją i w jej ramach nasi informatorzy przejawiają tendencję do wyboru rosyjskiego dialektu w rozmowach na tematy związane z religią. Analiza sytuacji socjolingwistycznej badanej grupy zostałą zilustrwana materiałem pochodzącym z zarejestrowanych wywiadów, a także z tekstów pisanych – poezji jednej z informatorek. Na tej podstawie możliwe jest stwierdzenie, że sfera religijna może być swoistym bastionem powstrzymującym zmianę językową przynajmniej w najbliższych latach.