Ewolucja języka: w stronę hipotez gesturalnych, Toruń 2015, 267 s.

Abstract

Charles Darwin widział w nim największy, obok ognia, wynalazek ludzkości. John Maynard Smith i Eörs Szathmáry uznają jego pojawienie się za ostatni z wielkich ewolucyjnych przełomów, którego wyjaśnienie Morten H. Christiansen i Simon Kirby uważają za najtrudniejszy problem w nauce. Język, rozumiany jako system komunikacyjny, w którym jednostki symboliczne podlegają kombinatoryce składniowej, jest naprawdę wyjątkowy, jako że należy jedynie do człowieka – tym samym więc zaświadcza o naszej wyjątkowości. Oddajemy w ręce Czytelnika pierwszą polską monografię o ewolucji języka (evolution of language) – nowej dziedzinie wiedzy, której powstanie przypada na koniec ubiegłego wieku. Pierwsze dwa rozdziały stanowią część wstępną naszej pracy. „Początki bliższe i dalsze” służą rekonstrukcji myśli nad genezą języka uprawianej w obrębie już to religii, już to filozofii, która wyprzedzała naukową ewolucję języka; z kolei zadaniem rozdziału „Myślenie ewolucyjne” jest oświetlenie tych koncepcji i pojęć, które są niezbędne dla zrozumienia dalszych treści. Samej ewolucji języka poświęcamy dwa ze środkowych rozdziałów książki – rozdział trzeci i czwarty. W pierwszym z nich pt. „Ewolucja języka” omawiamy tło naukowo-historyczne, z którego wyłoniła się ta dziedzina, oraz jej program badawczy; natomiast w kolejnym rozdziale „Preadaptacje”, skoncentrujemy się na przeglądzie anatomicznych i kognitywnych dyspozycji, które umożliwiły powstanie języka. Najważniejszą z nich, czyli kooperatywność, wyróżniamy poświęcając jej osobny, piąty, rozdział. Zamykająca część książki, „Problem zmiany modalności”, skupia się na bardzo szczegółowej kwestii, dotyczącej jednej z hipotez powstania języka, tj. Hipotezy Pierwszeństwa Gestów, i ma pokazać Czytelnikowi jak w ewolucji języka wygląda konstruowanie i weryfikowanie argumentów. Dla ułatwienia lektury, monografię zaopatrzyliśmy w słowniczek najważniejszych pojęć użytych w tekście, zaś w głównym wywodzie w ramkach umieściliśmy teksty dodatkowe, stanowiące rozszerzoną ilustrację tych z omawianych zagadnień, które – w naszym mniemaniu – mogą zainteresować Czytelnika.

Why is language unique? How did language come about? When did this happen? Those questions, although quite emblematic of the Western intellectual tradition since its ancient beginnings, so far have not found satisfying answers. Indeed, many still question the very possibility of addressing those basic problems of language origins with proper scientific rigour. However, an emerging consensus is that current research in the field of language evolution is in fact bearing fruit: at the very least, by making it possible to adjudicate in an informed way between those competing scenarios that are far more and far less probable. Ewolucja języka. W stronę hipotez gesturalnych (The Evolution of Language. Towards the Gestural Hypotheses) is the first monograph that presents this developing field of language evolution research to the Polish reader. The book begins with two introductory chapters. Chapter One takes the Reader on an intellectual history tour comprised of two principal parts – a reconstruction of traditional views on the origin of language found in religious and philosophical reflection, and an account of the beginnings of naturalistic investigation that came with the birth of science in Europe. Chapter Two offers a readable introduction to the basics of general evolutionary theory and evolutionary psychology. The field of language evolution itself comes to the fore in the middle chapters: Chapter Three presents the historical and theoretical background of this field, its methods and its research agenda and the following chapter contains a discussion of preadaptations, or preconditions for language, that is the anatomical and sociocognitive traits that made the rise of language possible. Of these, we single out the emergence of honest and cooperative nature of linguistic communication as the key evolutionary invention en route to modern language, and we devote Chapter Five to its extended analysis. Finally, the last chapter of the book keys in on a more specific issue – the gestural, or “gesture-first”, hypotheses of language origins – and at the same time it serves as an illustration of how interdisciplinary evidence is synthesised and used argumentatively in current language evolution research.