Pozorna zmienność norm moralnych

Abstract

Świat, w którym żyjemy podlega niezwykle szybkim przeobrażeniom, których źródłem jest dynamiczny postęp techniczny. Fakt ten sprzyja kształtowaniu się mentalności skłonnej akceptować, jako naturalne i nieuniknione, także pewne negatywne przemiany o charakterze obyczajowym. Ich propagatorzy i obrońcy chętnie przywołują przykłady wcześniejszych zmian w podejściu do niektórych kwestii moralnych, niekiedy sankcjonowanych również na poziomie oficjalnego nauczania Kościoła. Etyka odwołująca się do prawa naturalnego, sprzeciwiając się moralnemu relatywizmowi i utylitaryzmowi, podkreśla obiektywny, absolutny i niezmienny charakter jego norm. Wrażenie ich pozornej zmienności może mieć swoje źródła na poziomie ich zastosowania do: 1) działań ludzkich, których natura nie została wcześniej wystarczająco wnikliwie poznana (np. nadmiernie pobłażliwe traktowanie nikotynizmu czy też nadmiernie surowy stosunek do samobójców); 2) działań, których natura uległa zmianie, przez co odnieść do nich należy inne normy (np. potępienie lichwy i zgoda na oprocentowane kredyty bankowe); 3) działań będących przedmiotem ludzkiego prawa stanowionego, mylnie uznanego za prawo moralne (np. biblijny zakaz spożywania krwi); wreszcie zaś – 4) działań, które jako moralnie neutralne, a obciążone jedynie pewnym złem fizycznym, mogą zostać dopuszczone lub zabronione ze względu na zaistniałe, nowe okoliczności (np. dopuszczenie stosowania sekcji zwłok dla potrzeb wyjaśnienia przyczyny zgonu lub w celu pogłębienia wiedzy medycznej; zalecenie powstrzymania się od sięgania po środek zaradczy w postaci kary śmierci w sytuacjach, w których rozwój cywilizacyjny pozwalałby w inny sposób ukarać i unieszkodliwić przestępcę).

The world, in which we live, is subject to quick transformations resulting from dynamic technical progress. This favours development of mentality, which is apt to accept some negative transformations in morality as natural and unavoidable. Promoters and defenders of such morality often refer to previous changes in the approach to some moral issues, which are sometimes authorized also at the level of official teaching of the Church. The ethics referring to moral law and opposing moral relativism and utilitarianism, emphasizes an unbiased, absolute and unchangeable character of its standards. The impression of apparent changeability of the same may have its sources at the level of application of the same to: 1) human actions, the nature of which has not been known in a sufficiently closely (e.g. excessively lax approach to nicotine addiction or excessively stringent attitude to suicides); 2) actions, the nature of which has changed and, therefore, new other standards should be referred to them (e.g. condemnation of usury and agreeing to interest-bearing bank credits); 3) actions, which are objects of human law erroneously deemed moral law (e.g. the biblical prohibition to consume blood); and finally 4) actions, which are morally neural and are only burdened by some physical evil and, as such, may be admitted due to new circumstances (e.g. use of autopsy).