Astrologia i wróżbiarstwo jako współczesne zagrożenie dla życia moralnego

Abstract

W życiu wielu współczesnych ludzi zaznaczać się wydaje dość osobliwe rozdwojenie. Z jednej strony skłonni są oni otaczać szacunkiem naukę i korzystać z uznaniem z owoców związanego z nią postępu technicznego, z drugiej zaś gotowi są powierzać podejmowane przez siebie decyzje kierownictwu różnego rodzaju „doradców duchowych”, odwołujących się wprost do astrologii i wróżbiarstwa. Osoby te „przepowiadają” przyszłość, „uwalniają” zainteresowanych oraz ich domy od rzekomych złych energii, za pomocą zaklęć „zdejmują” wyimaginowane blokady, „odpowiedzialne” za rozmaite życiowe niepowodzenia. Zjawiska te wydają się stanowić widomy znak kryzysu racjonalności, a także szerzej pojętego kryzysu cywilizacyjnego. To bowiem przezwyciężenie mitologicznego, wyobrażeniowego sposobu wyjaśniania rzeczywistości wraz z jego tendencją do przypisywania boskich atrybutów rozmaitym siłom kosmologicznym stanowiło w przeszłości punkt zwrotny, który zadecydował o kształtowaniu się cywilizacji europejskiej. Zaufanie do ludzkiego rozumu odczytującego prawa przyrody oraz przyjmującego prawdy wiary objawionej, odzierając ciała niebieskie z nimbu boskości, pozwoliło przezwyciężyć zabobonny fatalizm. Renesans przekonań o tajemnym wpływie tych ciał na losy poszczególnych ludzi i świata musi być zatem odczytywany jako znak istotnego regresu kulturowego. Szczególne zagrożenie dla życia moralnego powoduje fakt, iż akceptując przeświadczenie, że los jego jest „gdzieś” z góry zapisany, człowiek rezygnuje w sposób mniej lub bardziej świadomy z odpowiedzialnego kierowania własnym życiem, co przynosi skutki niekorzystne dla niego zarówno w perspektywie czysto naturalnej, jak i nadprzyrodzonej. Racjonalna refleksja nad astrologią oraz związanymi z nią praktykami o charakterze wróżbiarskim każe odróżnić związki przyczynowo-skutkowe zachodzące obiektywnie w świecie od tych, które stanowią wynik nadinterpretacji ze strony ludzkiego umysłu, który to niekiedy w sposób przypadkowy łączy ze sobą dowolne wątki, jak np. w przypadku wizji o charakterze onirycznym. Refleksja ta pozwala także odróżnić skutki oddziaływania sił w przyrodzie, dające się przewidzieć na podstawie rządzących nią, deterministycznych praw, odkrywanych przez fizykę i astronomię, od niedającego się dowieść, rzekomego wpływu tych sił, który miałby determinować ostatecznie akty moralne człowieka.

In lives of numerous contemporaries we may observe a rather peculiar dualism. On the one hand, they tend to have respect for science and use the fruits of technological progress and, on the other hand, they are ready to entrust their own decisions to guidance of various types of “spiritual counsellors” referring directly to astrology and fortune-telling. The persons “tell” the future, “release” those interested and their houses of alleged evil energies and “break” imaginary blockades, which are accountable for various misfortunes in one’s life, with the use of spells. The phenomena seem to constitute a visible sign of the crisis of rationality and wider understood crisis of civilisation. It was overcoming of a mythological and imaginary method of explaining reality with its tendency to ascribe divine attributes to various cosmic forces that was the turning point, which determined shaping of the European civilisation. The trust for human reason interpreting natural laws and accepting the truth of revealed faith, thus stripping celestial bodies of their divine nimbus, made it possible to overcome the superstitious fatalism. The revival of convictions assuming secret influence of the bodies upon fates of particular persons and the world must, therefore, be interpreted as a sign of a significant cultural regression. A particular hazard for moral life is caused by the fact that accepting the conviction that one’s fate is somehow predestined, one resigns from responsible controlling one’s own more or less consciously, which has unfavourable effects for him or her, both as regards a clearly natural perspective as well as supernatural one. A rational thought on astrology and its associated practices of fortunetelling nature makes one differentiate between cause and effects relationships, which occur in the world from an objective point of view, and those, which constitute results of overinterpretation on the part of the human mind, which sometimes connects any plots randomly just as in the case of an oneiric vision. This thought also makes it possible to differentiate between effects of forces in nature, which can be foreseen on the basis of deterministic laws governing nature and discovered by physics and astronomy and the impossible-to-prove alleged influence of the forces, which would finally determine moral acts of human beings.