Sztuka polska za granicą. Człowiek i cisza w przestrzeni malarskiej Roberta Bluja

Abstract

This article is the first attempt in Polish literature to describe an artistic output of Robert Bluj, a Polish painter living and creating in Vilna. Saulė Mažeikaitė, an art critic, wrote, among the others, about the artist and his creations in Lithuanian field, emphasizing ‘space and figure’ as fundamental points of reference to Bluj’s painting. Studies at the Academy of Fine Arts in Warsaw influenced substantially on shaping his artistic workshop and subjects’ selecting. Young art student started his academic education in Marian Czapla’s studio. Next he gained experience in workshops of Rajmund Ziemski, Wiesław Szamborski and Edward Tarkowski. Warsaw Academy helped the artist to sense color temperatures and shaped his abilities to build a picture with colors. The form of Bluj’s artistic images became deeper, well defined, clear and more sophisticated in comparison with his pre-academic period. The painter systematically rejected unnecessary decorative effect and overloading. The area of Robert Bluj’s painting experience is close to climate and spirit of Polish neofigurative art. A man in Bluj’s pictures seems to be the most frequently lonesome and alienated – spiritually and physically separated from palpable reality, placed individually or in groups, in empty neutral space. Models of his compositions are recruited from among real persons found among Vilna inhabitants, although he does not try to paint individual portraits. In artist’s understanding, a model becomes an actor, who personates a role appointed by the painter. In majority of Bluj’s compositions, a man is placed in a clearly defined and even particular space. The background in his pictures is spatial, inspired by direct references to architecture. Many compositions include both – open space – in form of schematically outlined gates, doors or window openings, and closed interiors – suggesting a room or a balcony. It is also possible to find a horizon line, although it is not always ‘proper’ towards the foreground male or female figures. It is for Bluj a basic element of context situating the image figure comment. Frequently repeated element defining compositions’ spatial character consists of stones, scattered around surfaces of many images – the most often among human figures – composed synthetically and close to black or navy blue spots.

Artykuł jest pierwszą w literaturze polskiej próbą przeglądu dorobku malarskiego Roberta Bluja, polskiego artysty mieszkającego i tworzącego w Wilnie. O artyście i jego malarstwie, na gruncie litewskim, pisała między innymi krytyk sztuki Saulė Mažeikaitė, dla której „przestrzeń i figura”, to podstawowe punkty odniesienia malarstwa Bluja. Zasadniczy wpływ na ukształtowanie się warsztatu malarskiego i tematyki prac polskiego artysty z Wilna, miały studia w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Młody wówczas adept sztuki rozpoczął swoją akademicką edukację w pracowni Mariana Czapli. Następnie przeszedł przez warsztatowe doświadczenia w pracowniach Rajmunda Ziemskiego, Wiesława Szamborskiego i Edwarda Tarkowskiego. W warszawskiej ASP ukształtowało się w artyście wyczucie temperatury barwy i umiejętności budowania obrazu kolorem. Forma przedstawień malarskich Bluja, w stosunku do przedakademickiego okresu jego twórczości, stała się głębsza, klarowniejsza, czystsza i wysublimowana. Malarz systematycznie odrzucał nieistotną dekoracyjność i przeładowanie. Obszar doświadczeń malarstwa Roberta Bluja bliski jest klimatowi i duchowi polskiej neofiguracji. Człowiek w obrazach Bluja najczęściej wydaje się być osamotniony i wyalienowany – oderwany duchowo i fizycznie od namacalnej rzeczywistości, indywidualnie lub w grupach umieszczony w pustej neutralnej przestrzeni. Modelami do kompozycji Roberta Bluja są konkretne osoby – modele, których artysta sam wyszukuje pośród mieszkańców Wilna. Nie stara się jednak na swoich płótnach wykonać portretu indywidualnego. Model staje się w rozumieniu artysty aktorem, który wciela się w rolę wyobrażoną przez malarza. W większości kompozycji malarskich Bluja, człowiek osadzony jest w wyraźnie dookreślonej, a nawet konkretnej przestrzeni. Tła w jego obrazach są przestrzenne, inspirowane wręcz dosłownymi odniesieniami do architektury. Na wielu kompozycjach pojawia się zarówno przestrzeń otwarta – w postaci schematycznie zaznaczonych bram, drzwi lub otworów okiennych, jak też wnętrza zamknięte – sugerujące pokój lub balkon. Odnaleźć też można, choć nie zawsze „właściwą” w stosunku do pierwszoplanowych postaci męskich lub kobiecych, linię horyzontu. Jest ona dla Bluja elementem wręcz podstawowym w dopowiadaniu kontekstu, w którym znajduje się bohater jego przedstawienia. Wielokrotnie powtarzanym elementem dookreślającym przestrzenność kompozycji Bluja są, również zakomponowane w syntetycznej i zbliżonej najczęściej do czarnej lub granatowej plamy formie, kamienie rozrzucone na powierzchni wielu przedstawień – najczęściej pomiędzy sylwetkami ludzkimi.