Abstract:
Tekst powstał, aby otworzyć dyskusję nad statusem i przyszłością partycypacyjnych badań
w działaniu (ang. participatory action research, PAR). Artykuł podejmuje problem metodo-
logicznych wyzwań, jakie stoją przed badaczami starającymi się wykorzystać naukowy po-
tencjał PAR, ale też przed osobami próbującymi stosować to podejście w praktyce. Analiza
dwóch wybranych prób zastosowania PAR w Polsce (w obszarze rozwoju społeczności lokal-
nych i miejskich polityk przestrzennych) pozwala wyłonić kilka kluczowych problemów i na-
pięć charakterystycznych dla całego modelu. Autorzy w szczególności skupiają się na
bogactwie procedur badawczo-konsultacyjnych i wyjaśniają, dlaczego różnorodność ta bywa
problematyczna. Przeprowadzona analiza pokazuje, że procesowi różnicowania i adaptowania
PAR nie towarzyszyła systematyczna refleksja metodologiczna. Postępowało natomiast roz-
przęganie elementu praktycznego i poznawczego oraz oscylowanie w stronę jednego z dwóch
biegunów prowadzenia badań: modelu pozytywnego lub refleksyjnego. Efektem tego jest dryf
metodologiczny. Analiza przykładów polskich PAR pozwala zrozumieć trudności, z którymi
musi mierzyć się osoba usiłująca uprawiać badania pozostające w związku z praktyką poza-
akademicką.