Popularyzacja nauk historycznych – teoria i praktyka. Zbiór studiów, Toruń 2018, 209 s.

Abstract

Popularyzacja wiedzy wydaje się dziedziną wielowiekową i zakorzenioną w działalności akademickiej. Jednakże rozkwit popularyzacji wiedzy związany jest z XIX stuleciem i rozrastaniem się nauki . Obecnie dzięki nowym formom przekazu populary-zacja wiedzy stała się łatwiejsza. We współczesnym świecie coraz częściej podkreśla się rolę historii i nauk pokrewnym w społeczeństwie. Zwłaszcza pojawienie się Nowych Mediów spowodowało zmianę w postrzeganiu tych dziedzin. Historycy, archeolodzy, archiwiści czy muzealnicy chętnie wykorzystują nowinki techniczne w swojej pracy. Związane jest to z faktem, że przeciętny użytkownik ma z nimi do czynienia w codziennym życiu. Nic więc dziwnego, że wkroczyły one w świat nauk historycznych. Pojawiają się strony internetowe powiązane z ogólną tematyką historyczną. Portale historyczne, Facebook, programy na YouTube to tak naprawdę początek nowego stylu mówienia o tematyce historycznej w inny i ciekawszy sposób. Na temat Nowych Me-diów i ich wpływu na życie człowieka powstało wiele publikacji, w tym socjologicznych. Toteż warto spojrzeć na ten aspekt z perspektywy historyka, archeologa, archiwisty i popularyzatora. Mimo możliwości jakie dają nowe media w upowszechnianiu wiedzy popularyzatorzy stosują w codziennej pracy także inne formy popularyzacji wiedzy. Publikacja Popularyzacja nauk historycznych — teoria i praktyka. Zbiór stu-diów stanowi wybór artykułów poruszających temat popularyzacji nauk historycznych w codziennym życiu. Niniejsza praca nie wyczerpuje tematu popularyzacji nauk o prze-szłości oraz stosowanych metod w pracy popularyzatora, nauczyciela, archiwisty czy muzealnika. Stanowi ona jedynie przyczynek do dalszych badań, które spowoduje zwiększenie zainteresowanie tą tematyką. Autorami niniejszych tekstów są młodzi bada-cze — popularyzatorzy i praktycy, którzy mają osobiste doświadczenia z tematem niniejszej publikacji. Zbiór posiada układ problemowy i został podzielony na dwie czę-ści: praktyka i dydaktyka oraz film i nowe media. W pierwszej części znajdują się artykuły przedstawiające działalność popula-ryzatorską w wielu aspektach. Pierwsze cztery artykułu ukazują to zagadnienie z perspektywy archeologów. Wśród nich odnajdujemy tytuły takie jak: Metody populary-zacji stanowisk archeologicznych ze starszej epoki kamienia, na przykładzie działalności Muzeum Prahistorii w Jeongok-ri (Chongokni), prowincja Gyeonggi, Korea Południowa autorstwa Marcela Bartczaka, Popularyzacja wiedzy o archeologicznej przeszłości Łodzi poprzez projekt „Ziemia Odkopana” Katarzyny Baruchy, Kuchnia w odtwórstwie wczesno-średniowiecznym — Sposoby propagowania historii w społeczeństwie na przykładzie działalności Drużyny Pomorskiej Wilce Małgorzaty Romankiewicz-Częścik oraz Rola edukacji podczas czasowej ekspozycji archeologicznej. Projekt dla wystawy pod tytułem „Targ sienny w gdańsku — przedmieście europejskiej metropolii — w świetle wykopalisk archeologicznych” Marty Wołyńskiej. W artykułach przedstawiano metody popularyzacji stosowane w przez archeologów. Często przestawiają autorskie projekty badaczy. Wśród nich znajdują się nie tylko kwestie popularyzacji stanowisk i rezerwatów archeo-logicznych, ale również działalność oraz rolę grup rekonstrukcyjnych i kół studenckich w celu przybliżania pracy archeologów. Autorzy często podkreślają, że pierwszym napotkanym przez popularyzatorów-archeologów problemem jest brak podstawowej wiedzy z zakresu archeologii. Kolejne dwa artykuły przedstawiają problem popularyzacji od strony archiwi-stów. W pierwszym z nich autorstwa Kamili Siudy Czynniki kulturowo-społeczne warun-kujące formy działalności popularyzatorskiej w polskich archiwach w XX i na początku XXI wieku zwrócono uwagę na to jak archiwa zmieniają się wraz ze społeczeństwem. Autorka zauważa problemy związane z popularyzacją archiwów. Natomiast tekst Moniki Cołbeckiej — Oferta archiwów w Internecie w zakresie kształcenia użytkowników, poru-sza wątek konfrontacji archiwistów z użytkownikiem poszukującym informacji o archi-wach, czy źródłach historycznych w przestrzeni wirtualnej. Autorka porusza problem udostępniania materiałów archiwalnych oraz relacja pomiędzy instytucjami archiwalnymi (w tym przypadku Archiwum Państwowym) a użytkownikami. Artykuły zamykające pierwszą części publikacji prezentują popularyzację od strony dydaktycznej. Tekst Szymona Smenteka poświęcony jest projektowi „Słupski Festiwal Historyczny” realizowanego w latach 2015–2018 przez Studenckie Koło Nauko-we Historyków Akademii Pomorskiej w Słupsku. Artykuł zatytułowany Popularyzacja nauk historycznych na przykładzie Słupskiego Festiwalu Historycznego oraz jego rola dydaktyczna w procesie nauczania prezentuje sposoby realizacji wydarzenia oraz zasto-sowane przez organizatorów metody popularyzacji. Artykuł Sylwii Nehring poddaje analizie dwa niemieckie muzea historyczne, w których prezentowane są dzieje najnow-sze. Tekst zatytułowany Historia w gablocie, czyli o edukacyjnej roli muzeum skupia się wokół oferty edukacyjnej tych instytucji adresowanej do młodzieży uczącej się na etapie niemieckiej szkoły średniej II stopnia. Autorką artykułu Nauka poprzez prakty-kę. Zastosowanie metod aktywizujących w nauczaniu historii oraz historii sztuki jest Arleta Witek. Podkreśla ona, że historia znajduje się na czele przedmiotów nauczanych w klasyczny sposób. Autorka akcentuje, iż aktywizujące metody nauczania, zwłaszcza nauka włączająca, nie tylko zachęcają, ale również przenoszą do świata historii oraz ułatwiają jej przyswajanie. Pierwszą część publikacji zamyka tekst Katarzyny Janickiej Cyfrowa historia architektury? O nowych możliwościach w badaniach i dydaktyce historii sztuki. Celem artykułu jest wskazanie potencjalnych obszarów rozwoju historii sztuki w związku z paradygmatem cyfrowej humanistyki i całym spektrum możliwości, które ze sobą niesie. Autorka podkreśla, że z analizy rozwoju technologii z perspektywy poten-cjału dla rozwoju dyscyplin humanistycznych wynika potrzeba refleksji nad modyfikacją programu nauczania oraz otwarcia się na nowe metody nauczania z wykorzystaniem „narzędzi cyfrowych”. Artykuły drugiej części tomu Popularyzacja nauk historycznych — teoria i praktyka. Zbiór studiów ukazują wykorzystanie filmów i nowych mediów przez popula-ryzatorów wiedzy o przeszłości. Dotyczą one zarówno edukacji prowadzonej w szkole, jak i innych dziedzin życia, m.in. spędzenia wolnego czasu. Tekst Wykorzystanie filmu w edukacji historycznej autorstwa Dominiki Gołaszewskiej-Rusinowskiej ukazuje jak można zainteresować uczniów tematem na lekcji historii. Według autorki artykułu, po-mocne w tym mogą okazać się filmy dokumentalne, edukacyjne oraz filmy fabularne. Podobny temat poruszają następne teksty: Serial jako forma popularyzacji wiedzy histo-rycznej (na przykładzie hiszpańskich seriali Isabel i Carlos, Rey Emperador) autorstwa Agaty Łysakowskiej, oraz Edukacja historyczna w cieniu krytyki — fenomen serialu „Korona Królów” Anny Ambon. Autorki przedstawiają w jaki sposób realizowane są seriale telewizyjne o tematyce historycznej. Jako przykład posłużyły tu produkcje hisz-pańskie oraz najnowsza produkcja Telewizji Polskiej. W założeniu stanowić miały one swoisty podręcznik historii, którego celem jest edukacja historyczna. Obie autorki wskazują czy założenia twórców udało się zrealizować. Jednakowoż tekst Małgorzaty Mielewskiej „Historia bez cenzury” — nowy sposób mówienia o historii dotyka wykorzy-stania serwisu YouTube jako nowej formy popularyzacji historii. Autorka przedstawia kontrowersyjny kanał, który zyskał nie małą popularności. Przekonuje, że program „Historia bez cenzury” ma za zadanie ułatwienie zrozumienia trudnych tematów w historii Polski w zaskakujący sposób. W artykule Wpływ gier wideo na wiedzę historyczną i popularyzację historii autorstwa Dawida Gralika, przedstawiony został wpływ gier wideo na wiedzę historyczną i popularyzację historii. Podstawą dla badacza jest przeprowa-dzone przez niego badanie dotycząca poruszanej kwestii. Pomaga ono autorowi w uzyskaniu odpowiedzi na pytania: na ile gry wideo wpływają na postrzeganie historii, na ile sami gracze dostrzegają ten wpływ i jakie będzie on miał konsekwencje w przyszłości. Publikację zamyka tekst Adriana Trzossa zatytuowany Cyfrowy Homo Ludens. Historia jako element obszaru rozrywki na portalu społecznościowym Youtube. W kolejnych akapitach autor przywołuje rozważania nad koncepcją zabawy jako źródle kultury Johana Huizingi i dokonuje implikacji tejże teorii na grunt filmów o tematyce historycznej na portalu Youtube. Zaprezentowane artykuły podejmują innowacyjną i ciekawą problematykę po-pularyzacji nauk historycznych. Wiedza o przeszłości to nie tylko historia, ale i archeologia, archiwistyka, bibliotekoznawstw czy muzealnictwo. Publikacja nie wy-czerpuje omawianej tematyki, ale jest przyczynkiem do dalszych badań i głosem w dyskusji dotyczącej roli historii w dzisiejszym świecie.