REPOSITORY
THE NICOLAUS COPERNICUS UNIVERSITY
IN TORUŃ
is an institutional repository of Nicolaus Copernicus University in Toruń. The task of the Repository is to promote scientific achievements and research conducted at NCU and to support teaching.
Recent Submissions
W sieci zależności: uniwersalizujące ujęcie teorii ‘podatności na zranienia' wobec wyzwań kryzysu zdrowia psychicznego
(2025-09-19) Szałkowski, Paweł
W ramach współczesnych społeczeństw wszyscy doświadczamy narastających napięć wynikających ze złożonych procesów ekonomicznych, kulturowych i politycznych. Transformacje rynku pracy, erozja zabezpieczeń socjalnych, migracje, polaryzacja społeczno-polityczna oraz cyfryzacja życia codziennego to tylko część przemian generujących nowe formy obciążeń, które wpływają na kondycję psychiczną jednostek. W tym kontekście kluczowe staje się przekroczenie dominujących, indywidualistycznych modeli rozumienia zdrowia psychicznego poprzez przyjęcie perspektywy relacyjnej oraz strukturalnej.
Tradycyjne podejścia, opierające się na konstruowaniu i rozpowszechnianiu kolejnych tożsamościowych kategorii, prowadziły do etykietowania wybranych jednostek, co często skutkowało ich dodatkową marginalizacją. Nowe podejście powinno dążyć do odejścia od arbitralnego przypisywania tożsamości na podstawie pojedynczych cech, a zamiast tego koncentrować się na strukturalnych i relacyjnych uwarunkowaniach sytuacji jednostki. Kluczowe jest przyjęcie perspektywy społecznej, opartej na teorii podatności na zranienia (vulnerability), która pozwoli na bardziej inkluzywne i zintegrowane podejście do wsparcia oraz redefinicję polityki zdrowotnej i społecznej.
Martha Albertson Fineman (2010; 2011), jedna z czołowych badaczek podatności, podkreśla, że jest ona uniwersalna i nieodłączna od ludzkiego doświadczenia, lecz jej skutki są zależne od wykształconej przez jednostkę odporności. Nie jest ona jedynie indywidualną cechą, lecz wynika z dostępu do sieci społecznych, zasobów instytucjonalnych oraz strukturalnego wsparcia. Odpowiedzialność za zapewnienie tego wsparcia spoczywa na responsywnym państwie, które powinno monitorować, a następnie odpowiadać na potrzeby obywateli. Państwowe interwencje mogą przybierać formę kompleksowego instytucjonalnego wsparcia. Takie instytucje odgrywają kluczową rolę w budowaniu odporności jednostek poprzez dostarczanie adekwatnych świadczeń, służących niwelowaniu barier w dostępie do zasobów społecznych i ekonomicznych.
W odniesieniu do zdrowia psychicznego oznacza to, że kryzysy psychiczne nie wynikają jedynie z jednostkowych predyspozycji biologicznych, lecz są efektem interakcji czynników społecznych, ekonomicznych i kulturowych. Uniwersalizująca perspektywa podatności pozwala na redefinicję polityki zdrowotnej i społecznej w kierunku bardziej inkluzywnego, zintegrowanego systemu wsparcia, który odpowiada na potrzeby wszystkich obywateli, niezależnie od reprezentowanej przez nich grupy, do której mogą zostać przypisani ze względu na określone cechy. Kluczowym elementem tego wystąpienia będzie więc próba odpowiedzi na to:
Jakie wyzwania teoretyczne i aplikacyjne wiążą się z zastosowaniem teorii podatności na zranienia (vulnerability theory) do analizy kryzysu zdrowia psychicznego w kontekście współczesnych przemian społeczno-ekonomicznych?
Psie Archiwum Społeczne - raport z badań terenowych
(2025-09-19) Wiśniewska-Drewniak Magdalena
Raport stanowi część projektu badawczego pt. "Oddziaływanie niezależnych archiwów społecznych" i opisuje Psie Archiwum Społeczne prowadzone w Toruniu (dostępne i działające w przestrzeni wirtualnej), utworzone przez Paulinę Bolinowską. Archiwum dokumentuje historię psów, starając się opowiedzieć ją z perspektywy zwierząt, a nie ludzi. Centralna tematyka zbiorów to kynologia (nauka o psach), ale również praktyka postępowania z psami i relacje psów z ludźmi w okresie międzywojennym w Polsce, jednak część materiałów pochodzi również z innych krajów i okresów.
Raport zawiera następujące rozdziały:
1. Źródła i sposoby pozyskiwania informacji;
2. Ogólny profil archiwum;
3. Początki archiwum;
4. Cele i motywacje;
5. Siedziba;
6. Charakterystyka zasobu archiwalnego;
7. Działania w przestrzeni publicznej;
8. Współpraca i partnerstwa;
9. Finansowanie;
10. Osoby zaangażowane w tworzenie archiwum;
11. Gromadzenie zasobu archiwalnego;
12. Przechowywanie zasobu archiwalnego;
13. Opracowanie zasobu archiwalnego;
14. Udostępnianie zasobu archiwalnego;
15. Problemy;
16. Plany na przyszłość;
17. Miejsce w ruchu archiwistyki społecznej;
18. Bibliografia;
Załączniki.
Wykorzystanie metod modelowania komputerowego do poprawy właściwości katalitycznych enzymu biotechnologicznego Hydrataza Nitrylowa
(2024) Berdychowska, Julia; Nowak Wiesław, Pepłowski Łukasz
Kataliza enzymatyczna umożliwia otrzymywanie produktów stosowanych przy syntezie leków, tworzyw sztucznych czy produkcji żywności. Hydrataza nitrylowa (NHaza) jest ważnym enzymem używanym w przemyśle do produkcji akrylamidu z akrylonitrylu w skali tysięcy ton.
Celem pracy doktorskiej było modelowanie komputerowe zmian struktury kilku wariantów tego enzymu w niestandardowych warunkach w celu zrozumienia jego dynamiki i poprawy właściwości biotechnologicznych. Problemem jest to, że enzym ten traci swoją aktywność w wysokiej temperaturze oraz przy dużych (>50%) stężeniach produktu, czyli akrylamidu. Po wprowadzeniu opisującym znaczenie NHazy, dokonano szerokiego przeglądu badań z wykorzystaniem symulacji dynamiki molekularnej (MD) dotyczących enzymów, głównie biotechnologicznych, w rozpuszczalnikach niewodnych. W oparciu o oryginalne symulacje zbadano modyfikacje enzymu NHazy prowadzące do jej zwiększonej termostabilności. Te modyfikacje polegały na połączeniu podjednostek za pomocą peptydów. W innej NHazie, pochodzącej z bakterii o wysokiej termostabilności, ale niskiej aktywności, zaproponowano mutację punktową zwiększającą jej aktywność. Następnie, metodami MD zbadano możliwe przyczyny utraty aktywności przez białko w roztworach o wysokim stężeniu amidów. W skali 500 ns stosowanej w obliczeniach MD białko zachowuje swoją strukturę, ale zaobserwowano oznaki częściowej denaturacji. Najbardziej prawdopodobnym wytłumaczeniem utraty aktywności jest indukowana amidami zmiana struktury najbliższego sąsiedztwa centrum aktywnego oraz utrudniony transport amidów z kanału prowadzącego do centrum. W oparciu o obliczenia prezentowane w rozprawie zaproponowano szereg wariantów NHazy, które w badaniach eksperymentalnych wykazały przewidywaną zwiększoną stabilność. Przeprowadzone badania pozwalają lepiej poznać aktywność katalityczną białka stosowanego w biotechnologii.
Enzymatic catalysis plays a crucial role in producing compounds used in the synthesis of medicinal drugs, plastics, and food products. Nitrile hydratase (NHase) is a key industrial enzyme, widely employed in the large-scale production of acrylamide from acrylonitrile, with annual outputs reaching thousands of tons.
The primary aim of this doctoral thesis was to use computational modeling to investigate structural changes in NHase, examine its dynamic properties, and propose strategies to improve its biotechnological performance. One of the major challenges associated with NHase is its loss of activity under high temperatures and elevated concentrations (>50%) of its product, acrylamide. Following an introductory chapter outlining the industrial significance of NHase, the thesis includes a comprehensive review of molecular dynamics (MD) studies on enzymes, particularly those with biotechnological applications in non-aqueous solvents. Original simulations were conducted to explore modifications aimed at enhancing NHase thermostability, including connecting its two subunits with peptide linkers. Additionally, a different NHase variant, derived from thermophilic bacteria with naturally high thermostability but low activity, was studied. A specific point mutation was introduced to increase its activity. MD simulations were also employed to investigate potential causes of activity loss in solutions with high acrylamide concentrations. Over the course of 500 ns, the protein retained its overall structure; however, early signs of partial denaturation were observed. The most plausible explanation for the loss of activity is a structural alteration in the of the close vicinity of active site caused by amides, along with impaired transport of amides through the tunnel leading to the active center. Based on the computational findings presented in this thesis, NHase mutants with improved stability were designed and experimentally tested, demonstrating enhanced performance. This study provides valuable insights into the catalytic activity of NHase, contributing to the optimization of its industrial applications.
30 lat minęło... Księga jubileuszowa Stowarzyszenia Absolwentów Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 1995–2025, 331 s.
(Stowarzyszenie Absolwentów Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2025-08-27) Grabowska-Pieńkosz, Dorota, red.; Streich, Wojciech
Publikacja „30 lat minęło...” to księga jubileuszowa podsumowująca działalność Stowarzyszenia Absolwentów UMK w latach 1995–2025. Zawiera historię powstania organizacji, opis jej struktury, wywiady i wspomnienia osób zaangażowanych w jej rozwój, kronikę wydarzeń oraz unikalne materiały archiwalne. To kompendium wiedzy o 30 latach pracy na rzecz integracji społeczności absolwentów i promocji Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Eye tracking and exploring AI potential in describing and generating images: a contribution to research on generative art
(Wydawnictwo SIGMA-NOT, 2025-03) Osińska, Veslava; Szalach, Adam; Piotrowski, Dominik Mirosław; Martinez, Jesus Casal
Over the past few years, AI development has impacted fields like computer vision, image description, and generation. The article explored AI's capability to create descriptions and generate images, comparing these with human perception. Images were examined using eye tracking in a VR art gallery and on a desktop. The study involved expert and AI descriptions of BITSCOPE project images, followed by AI-generated images based on those descriptions, focusing on gaze plot metrics.
W ciągu ostatnich kilku lat rozwój sztucznej inteligencji (SI) przyczynił się do postępów w takich dziedzinach jak widzenie komputerowe, opisywanie i generowanie obrazów. Analizy skupiły się na zdolności SI do tworzenia opisów i generowania obrazów, porównując je z ludzką percepcją. Obrazy były badane za pomocą śledzenia ruchu gałek ocznych w galerii sztuki VR oraz w środowisku stacjonarnym. Badanie obejmowało opisy obrazów projektu BITSCOPE dokonane przez eksperta i SI, a następnie generowane przez SI obrazy na podstawie tych opisów, koncentrując się na metrykach śledzenia wzroku.