Zmienność cyrkulacji atmosferycznej w Arktyce w okresie 1939-1990

Abstract

Równowaga energetyczna polarnego systemu klimatycznego nie mogłaby istnieć na obecnym poziomie bez stałej dostawy ciepła z niższych szerokości geograficznych. Wielkość tej dostawy ciepła zmienia się w cyklu rocznym. Wyraźnie największa jest ona w chłodnym okresie roku, a szczególnie w czasie nocy polarnej, kiedy do obszarów polarnych nie dopływa w ogóle energia słoneczna. Transmitorami ciepła z niższych szerokości geograficznych są: cyrkulacja atmosferyczna i oceaniczna. Według najnowszych badań aż 95% adwekcji ciepła do Arktyki dostaje się drogą cyrkulacji atmosferycznej (Aleksiejew i in. 1991). W związku z powyższym, jak również z faktem, że zmiana procesów synoptycznych jest tutaj 1,5 raza szybsza niż w umiarkowanych szerokościach (Wangengejm G. J. 1952, 1961) należy stwierdzić, że cyrkulacja atmosferyczna odgrywa znacznie większą rolę w kształtowaniu klimatu Arktyki niż w innych obszarach na kuli ziemskiej. Badania prowadzone przy wykorzystaniu m. in. modeli klimatycznych wykazują, że obszary polarne najszybciej i najsilniej reagują na zmiany klimatu. Są zatem one najlepszym wskaźnikiem oceniającym stan globalnego systemu klimatycznego jako całości (Budyko i in. 1986, Gruza, Rańkowa 1980, Gruza i in. 1984, Jäger, Kellogg 1983, Jesierkiepowa i in. 1982, Kelly i in. 1984, Monin, Sziszkow 1979, Weller 1982 i inni). Na tle powyższego za bardzo istotne należy uznać badania zmienności cyrkulacji atmosferycznej w Arktyce.