Antyesencjalizm i relacjonizm w programie badawczym Bruno Latoura.

Abstract

Niniejszy tekst prezentuje program badawczy Bruno Latoura, jednego z przedstawicieli actor-network theory (ANT). Jest to projekt wyrastający z tradycji socjologii wiedzy i kojarzony często z nurtem społecznych studiów nad nauką. Słownik teorii aktora-sieci jest to słownik agnostyczny konstruowany po to, aby, na ile to możliwe, uniknąć redukcji poprzedzających opis oraz hierarchii ontologicznych a priori. Przeformułowując zasadę symetrii mocnego programu socjologii wiedzy Latour konsekwentnie dąży do zaprojektowania języka, który służyłby do opisu rzeczywistości po odrzuceniu tradycyjnych opozycji teoretycznych pomiędzy wiedzą a społeczeństwem, przyrodą a kulturą, podmiotem i przedmiotem. Pragnąc zachować symetrię powinniśmy zdaniem Latoura wyjaśniać zarówno społeczeństwo, jak i przyrodę w terminach czegoś trzeciego, są one bowiem ko-produkowane w procesie, który dopiero powinniśmy ująć. Z tego względu należy zająć się analizą praktyki ustanawiania relacji, wytwarzania hybrydycznych sieci. Głównym celem niniejszego tekstu jest prezentacja elementów wskazujących na relacjonizm oraz antyesencjalizm stanowiska Latoura. W związku z tym szczególną uwagę poświęcam pojęciu aktanta, dychotomii ludzi i nie-ludzi oraz kategorii sieci.