Partycypacyjne badania w działaniu: analiza polskich doświadczeń

Abstract

Tekst powstał, aby otworzyć dyskusję nad statusem i przyszłością partycypacyjnych badań w działaniu (ang. participatory action research, PAR). Artykuł podejmuje problem metodo- logicznych wyzwań, jakie stoją przed badaczami starającymi się wykorzystać naukowy po- tencjał PAR, ale też przed osobami próbującymi stosować to podejście w praktyce. Analiza dwóch wybranych prób zastosowania PAR w Polsce (w obszarze rozwoju społeczności lokal- nych i miejskich polityk przestrzennych) pozwala wyłonić kilka kluczowych problemów i na- pięć charakterystycznych dla całego modelu. Autorzy w szczególności skupiają się na bogactwie procedur badawczo-konsultacyjnych i wyjaśniają, dlaczego różnorodność ta bywa problematyczna. Przeprowadzona analiza pokazuje, że procesowi różnicowania i adaptowania PAR nie towarzyszyła systematyczna refleksja metodologiczna. Postępowało natomiast roz- przęganie elementu praktycznego i poznawczego oraz oscylowanie w stronę jednego z dwóch biegunów prowadzenia badań: modelu pozytywnego lub refleksyjnego. Efektem tego jest dryf metodologiczny. Analiza przykładów polskich PAR pozwala zrozumieć trudności, z którymi musi mierzyć się osoba usiłująca uprawiać badania pozostające w związku z praktyką poza- akademicką.