Średnie sezonowe i roczne amplitudy dobowe temperatury powietrza i trendy ich zmian w Arktyce w okresie 1951-1990

Abstract

Przeprowadzone w ostatnich kilku latach badania zmienności z roku na rok średnich sezonowych i rocznych dobowych temperatur minimalnych i maksymalnych wykazały ich asymetryczny przebieg (Karl i in. 1991, 1993, 1994). Nad większością badanych obszarów znacznie silniejszy wzrost posiadają temperatury minimalne niż maksymalne. Karl i in. (1993) stwierdzili, że na 50% obszaru półkuli północnej i na 37% obszarów lądowych całej kuli ziemskiej wzrost dobowych temperatur minimalnych jest około 3-krotnie większy. Oznacza to, że obserwowane w ostatnich kilku dekadach globalne ocieplenie jest wywołane głównie podwyższeniem się temperatur minimalnych. Warto jednak dodać, że nie wszystkie obszary w ten sposób reagują o czym piszą także Karl i in. (1991, 1993). Brak znaczących trendów w przebiegu wieloletnim dobowych amplitud temperatury powietrza (DATP) stwierdzili m. in. Böhm i Auer (1994) dla Austrii, Brazdil i in. dla Czech (1994) i Europy Centralnej (1995), Kaas i Frich (1995) dla krajów nordyckich, Jones (1995) dla Antarktydy i Przybylak (1995) dla niektórych fragmentów Arktyki, w tym przede wszystkim Arktyki Kanadyjskiej. Niektóre regiony wykazały nawet istotne wzrosty DATP (n.p. Polska – Niedźwiedź i Ustrnul 1994 – czy północny Atlantyk - Horton 1995). Karl i in. (1991, 1993, 1994) nie objęli badaniami wielu obszarów, w tym m. in. Arktyki. Dlatego też autor w swoich wcześniejszych pracach (Przybylak 1995, w druku), dysponując seriami temperatur ekstremalnych dla 26 stacji arktycznych za okres 1951-1990 (ten sam okres, który użyli Karl i in.) przeprowadził badania ich trendów i fluktuacji w tym czasie. Temperatury ekstremalne w Arktyce wykazały przeważnie ujemne trendy, podczas gdy na większości kuli ziemskiej występował ich wzrost. W zgodzie natomiast z wynikami Karla i in. (1991, 1993, 1994) stwierdzono istnienie na większości obszaru Arktyki asymetrycznego przebiegu średnich sezonowych i rocznych dobowych temperatur ekstremalnych. Konsekwencją asymetrycznego przebiegu temperatur ekstremalnych w ostatnich dekadach musi być trend spadkowy DATP. Głównym celem niniejszego opracowania jest poznanie i ocena ilościowa tendencji zmian średnich sezonowych i rocznych DATP w Arktyce. Granicę Arktyki przyjęto według Atłasu Arktiki (1985). Badaniem objęto całą Arktykę, z wyjątkiem wewnętrznej części Grenlandii, dla której nie ma danych.