Częstość i intensywność inwersji temperatury powietrza w sezonie letnim w regionie Kaffiöyry (NW Spitsbergen)

Abstract

Zespół klimatologów Uniwersytetu M. Kopernika od 1975 roku prowadzi w regionie Kaffiöyry (NW Spitsbergen) stopniowo rozszerzane badania meteorologiczne i topoklimatyczne. Na podstawie zebranych materiałów opublikowano szereg artykułów dotyczących pionowych gradientów temperatury powietrza i ciśnienia pary wodnej w przypowierzchniowej warstwie atmosfery wybranych środowisk (Przybylak i in. 1993), a także hipsometrycznego zróżnicowania stosunków termiczno-wilgotnościowych (Wójcik i in. 1981, 1983, 1989, 1993; Marciniak, Przybylak 1992). Wstępnie na podstawie danych z dwóch sezonów letnich (1978 i 1979) opisano częstości i intensywności inwersji termicznych w profilu hipsometrycznym od równiny nadmorskiej Kaffiöyra do pola firnowego Lodowca Waldemara (Wójcik, Przybylak 1985). W niniejszej publikacji zagadnienie to rozpatrujemy na podstawie rozszerzonego materiału z czterech sezonów letnich (1979, 1980, 1982 i 1989) dla wspólnego okresu (21.07-31.08). Pomiary cogodzinne temperatury powietrza były wykonywane za pomocą termografów na wysokości 200 cm nad powierzchnią czynną w trzech punktach zlokalizowanych na morenie czołowo-bocznej Lodowca Aavatsmarka (KH, 11,5 m n.p.m.), na czole Lodowca Waldemara (LW-1, 129 m n.p.m., ok. 3,7 km od morza) i na polu firnowym Lodowca Waldemara (LW-2, 385 m n.p.m., ok. 6 km od morza). Punkty pomiarowe na Lodowcu Waldemara leżały w osi doliny mającej kierunek ENE – WSW (ryc. 1). Natomiast stacja KH leżąca ok. 3,5 km od czoła lodowca była przesunięta nieco na północ od linii osi podłużnej doliny lodowca. Ten dolny odcinek profilu wyznaczony stacjami KH i LW-1 ma więc kierunek zbliżony do równoleżnikowego. Sama stacja KH jest przeważnie poza zasięgiem adiabatycznie podgrzanego strumienia powietrza spływającego z lodowców na równinę. To ważny szczegół. Jedynie podczas cyrkulacji fenowej ciepłe powietrze może obejmować całą równinę (Wójcik i in. 1981). Szczegółowy opis terenu badań został zamieszczony we wcześniejszych publikacjach (m. in. Wójcik i in. 1993; Marciniak i in. 1993; Wójcik i in. 1997), tutaj przytoczymy tylko najpotrzebniejsze informacje. Punkty pomiarowe rozmieszczone były w profilu ciągnącym się na skłonie masywu górskiego od przyległej Równiny Kaffiöyra wzdłuż Lodowca Waldemara. Skłon masywu i leżąca u jego podnóża listwa równiny o szerokości ok. 3 km mają ogólny kierunek NNW-SSE, natomiast doliny przecinające ten skłon mają kierunek ENE-WSW, a wypełniające je lodowce w fazie największego zasięgu wybiegały na samą równinę. Cały ten obszar mający dobrą ekspozycję dosłoneczną jest zwrócony ku morskiej Cieśninie Forland.