Współcześnie coraz większe znaczenie dla sposobu spędzania czasu wolnego jest przypisywane nowoczesnym technologiom, zwłaszcza jeśli dotyczy to osób młodych, szczególnie przedstawicieli pokolenia Z. Dla tej grupy pokoleniowej możliwość korzystania ze smartfona podłączonego do internetu, przeglądania stron internetowych, korzystania z mediów społecznościowych wyznacza nowe ramy zachowań wolnoczasowych i nowe wzorce użytkowania przestrzeni.
Z perspektywy geograficznej, ważnym spostrzeżeniem jest fakt, iż aktywności podejmowane w czasie wolnym, realizowane są w przestrzeni. Jednak przestrzeń miast, w zależności chociażby od ich wielkości, ale także organizacji przestrzeni, jest bardzo zróżnicowana. To z kolei nie pozostaje bez wpływu na możliwości spędzania czasu wolnego, zwłaszcza w kontekście wymagającej i bardzo zindywidualizowanej w oczekiwaniach generacji Z. Powstaje zatem pytanie: jak pokolenie Z spędza czas wolny? Gdzie go spędza? Czy rozwój internetu i nowych technologii wpływa na przestrzenne zróżnicowanie tych zachowań? Wobec tak licznych pytań za cel pracy przyjęto ustalenie i wyjaśnienie w drodze postępowania badawczego, jak przestrzeń polskich miast funkcjonuje w roli miejsca, gdzie pokolenie Z spędza swój wolny czas.
Niniejsza praca stara się odpowiedzieć na powyższe pytania, biorąc pod uwagę, że w przekazach medialnych czy naukowych przedstawia się generację Z jako pokolenie, które nie rozstaje się ze smartfonem i jest nieustannie obecne w sieci internet, przez co wykazuje pewną aprzestrzenność. Przeprowadzone badanie mierzy się z tym powszechnym dyskursem i niejako weryfikuje uproszczony przekaz, przedstawiając podejmowane przez młodzież aktywności wolnoczasowe, wskazując przestrzenie (miejsca znaczące) w spędzaniu czasu wolnego oraz relacje między nimi i wpływające na nie czynniki. Praca doktorska podejmuje ważny i aktualny temat – przestrzenność spędzania czasu wolnego pokolenia Z w obliczu zmieniających się realiów, w których duże znaczenie (lub nawet większe) ma przestrzeń społeczna i wirtualna, obok klasycznej przestrzeni fizycznej (materialnej). Omawianą problematykę osadzono na gruncie geografii społecznej, ze względu na badanie zachodzących relacji pomiędzy przestrzenią czasu wolnego a aktywnościami wolnoczasowymi pokolenia Z.
W celu wyjaśnienia wspomnianych relacji w pracy wykorzystano koncepcję społecznego wytwarzania przestrzeni, ramy postmodernizmu, koncepcję miejsca znaczącego i trzeciego miejsca oraz koncepcję poczucia miejsca. Stanowiły one kontekst interpretacyjny do uzyskanych wyników badań. W ich toku pogłębiona analiza dała możliwość wykazania, że pokolenie Z najchętniej wybiera przestrzenie zamknięte (przestrzenie mieszkaniowe, domowe), które umożliwiają całkowite zanurzenie się w formach spędzania czasu wolnego opartych na wirtualności. Tracą na tym inne przestrzenie, a w szczególności przestrzenie publiczne, tak jak m.in. przestrzeń sportowo-rekreacyjna. Co więcej, przeprowadzone analizy potwierdzają hipotezę dotyczącą wpływu wielkości miasta na wybór znaczącego miejsca spędzania czasu wolnego. Nie potwierdzono natomiast wpływu czynników społeczno-demograficznych na wybór znaczącego miejsca spędzania czasu wolnego.
Podsumowując, potwierdzono główną cechę pokolenia Z, której podstawą i wyróżnikiem jest głębokie zakorzenienie i zanurzenie w świecie technologii i internetu, głównie za pomocą smartfona. Wyraża się to zarówno w zaprezentowanej charakterystyce aktywności wolnoczasowych, jak i samych aktywności w ujęciu przestrzennym. Co bardzo interesujące, aktywności wolnoczasowe pokolenia Z w przestrzeni wirtualnej dominują niezależnie od przestrzeni fizycznej, która występuje jako tło. Generacja Z jest na tyle silnie zakorzeniona w przestrzeni wirtualnej, że niezależnie od tego w jakiej przestrzeni fizycznej przebywa, to główną formą spędzania czasu wolnego jest aktywność wirtualna.
In contemporary times, increasing significance is attributed to modern technologies in shaping leisure time activities, especially among the youth, particularly representatives of Generation Z. For this generational group, the opportunity to use a smartphone connected to the internet, browse websites, and to engage in social media sets new frameworks for leisure behaviors and patterns of space usage.
From a geographical perspective, a crucial observation is that activities undertaken in leisure time are realized in space. However, the space of cities, depending on factors such as size and organization, is highly diverse. This, in turn, impacts the possibilities of spending leisure time, especially in the context of the demanding and highly individualized expectations of Generation Z. Hence, the question arises: How does Generation Z spend its leisure time? Where does it spend it? Do the development of the internet and new technologies influence the spatial diversity of these behaviors? Therefore, the thesis aims to determine and explain through research procedures how the space of Polish cities functions as a place where Generation Z spends its leisure time.
This work seeks to answer the above questions, considering that media or scientific communications present Generation Z as a generation inseparable from smartphones and constantly present on the internet, demonstrating a certain nonspatiality. The conducted study engages with this common discourse and, in a way, verifies the simplified message by presenting leisure activities undertaken by young people, indicating meaningful spaces in leisure time activities, and highlighting the relationships between them and the factors influencing them. The doctoral thesis addresses an important and current topic – the spatial aspect of Generation Z's leisure time activities in the face of changing realities, where social and virtual space holds significant importance alongside the classic physical space. The discussed issues are grounded in social geography, considering the examination of relationships between leisure time space and the leisure activities of Generation Z.
To explain these relationships, the thesis employs the concept of the social production of space, the framework of postmodernism, the concept of meaningful and third places, and the concept of a sense of place. These served as an interpretive context for the obtained research results. In the course of a detailed analysis, it was possible to show that Generation Z prefers enclosed spaces (residential and domestic spaces) that allow complete immersion in forms of leisure time activities based on virtuality. Other spaces, especially public spaces like sports and recreational areas, lose in popularity. Furthermore, the analyses confirm the hypothesis regarding the influence of city size on the choice of a meaningful place for spending leisure time. However, there is no confirmation of the influence of socio-demographic factors on the choice of a meaningful place for leisure time activities.
In summary, the main characteristic of Generation Z is confirmed, based on a deep-rooted connection and immersion in the world of technology and the internet, mainly through smartphones. This is expressed in the presented characteristics of leisure activities and the activities themselves in a spatial context. Interestingly, leisure activities of Generation Z in virtual space dominate regardless of the physical space, which serves as a background. Generation Z is so strongly rooted in virtual space that regardless of the physical space they are in, the primary form of spending leisure time is virtual activity.
