Elementy przyrody w polskim Kodeksie cywilnym

Abstract

Losy człowieka od zarania dziejów splecione są z naturą rozumianą jako zbiór elementów zaliczanych do przyrody ożywionej i nieożywionej. Wyrazem powiązania istoty ludzkiej ze środowiskiem naturalnym są między innymi liczne regulacje prawne, które odnoszą się do określonych zwierząt bądź roślin. Przepisy prawne odnoszące się do zwierząt bądź roślin znajdują się w aktach prawnych przynależących do różnych gałęzi prawa. Można stosować rozmaite kryteria wyróżniające te akty prawne. W polskim prawie cywilnym aktem prawnym o szczególnym znaczeniu, będącym swego rodzaju fundamentem dla innych ustaw jest ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (zwana dalej jako ,,KC”). Obejmuje on tak jak każdy kodeks trzon instytucji gałęzi prawa (w tym przypadku prawa cywilnego), choć z konstytucyjnego punktu widzenia nie różni się niczym innym od zwykłej ustawy19. KC zawiera wśród wielu doniosłych dla prawa cywilnego regulacji, także przepisy odnoszące się do przyrody. W I Księdze KC wśród norm dotyczących zdolności do czynności prawnych czy wad oświadczeń woli uregulowane są także pożytki naturalne, do których zaliczamy między innymi płody. Księga II KC zawiera jeden z najsłynniejszych przepisów zamieszczonych w KC tj. art. 182 dot. roju pszczół, który to doczekał się nawet swojego fanklubu na Facebooku oraz art. 148 regulujący problem opadających na sąsiedni grunt owoców. W Księdze III KC zawarto art. 431 KC nakładający obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przez zwierzę, które dana osoba chowa bądź się nim posługuje, a także art. 432 § 1 KC odnoszący się do prawa posiadacza gruntu do zajęcia cudzego zwierzęcia, które wyrządza szkodę na gruncie, jeżeli zajęcie jest potrzebne do zabezpieczenia roszczenia o naprawienie szkody. Ponadto w Księdze III KC umiejscowiono również art. 435 dotyczący odpowiedzialności prowadzącego na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody za szkodę na osobie lub mieniu oraz art. 436, który dotyczy odpowiedzialności samoistnego posiadacza mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody. Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie czytelnikom regulacji zawartych w KC, odnoszących się do świata przyrody. Autor zamierza zrealizować wyżej wymieniony cel dokonując analizy poglądów doktryny polskiego prawa cywilnego, orzecznictwa polskich sądów, a także innych publikacji prawniczych.