Analiza porównawcza regulacji hipoteki w dawnym prawie polskim oraz w Ustawie z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece

Abstract

Instytucja hipoteki funkcjonuje w Polsce od ponad czterystu lat. Mimo tak znacznego upływu czasu oraz licznych zmian obejmujących m.in. kwestie stanowe czy ustrojowe ww. ograniczone prawo rzeczowe nadal zachowało swoje najistotniejsze cechy. Jest to swego rodzaju fenomen, biorąc pod uwagę liczbę wydarzeń historycznych czy wprowadzanych zmian w prawie w ciągu kilkuset lat. Rzeczpospolita w okresie od 1588 roku do 2017 roku przeszła wiele transformacji, począwszy od monarchii elekcyjnej poprzez monarchię konstytucyjną, okres zaborów przerwany kampanią napoleońską, demokrację parlamentarną, autorytaryzm,demokrację ludową, a skończywszy na republice parlamentarnej. Na kształt polskiego prawa ogromny wpływ miały takie państwa jak: Francja, Austro- -Węgry, Prusy (a po 1871 roku zjednoczone Niemcy) czy Rosja. Każde z nich dążyło do wprowadzenia w mniejszym bądź większym stopniu własnych regulacji. Po licznych zawirowaniach historycznych, zmieniających się trendach politycznych, ustrojowych i społecznych mających niemały wpływ na prawo, bardzo trudno jest wskazać instytucje prawne, które choć w niewielkim stopniu zachowały swój pierwotny kształt. Jeden z nielicznych wyjątków stanowi hipoteka, gdyż zarówno jej najistotniejsze cechy, jak i główny cel, tj. zabezpieczenie wierzytelności, pozostają niezmienne. Celem niniejszego artykułu jest ukazanie procesu kształtowania się instytucji hipoteki od jej wprowadzenia w państwie polskim w 1588 roku, poprzez próby jej zmiany przez napoleońską Francję, a skończywszy na współczesnym prawie. Ponadto autor stawia sobie za cel potwierdzenie tezy o trwałości owej instytucji w polskim systemie prawnym. Niniejsza praca bazuje na dotychczasowych publikacjach, m.in. książkach, artykułach naukowych i internetowych oraz aktach prawnych. Wśród nich wyszczególnić należy następujące publikacje: Historia państwa i prawa polskiego autorstwa Juliusza Bardacha, Bogusława Leśnodorskiego, Michała Pietrzaka, Prawo hipoteczne Królestwa Polskiego autorstwa Włodzimierza Wójcikiewicza, O instytucyi hypotecznej w Królestwie Polskiem autorstwa Karola Hube, praca magisterska Tradycje prawa hipotecznego a współczesne prawo polskie autorstwa Marcina Tomasza Chrostka, napisana pod kierunkiem naukowym prof. dra hab. Leonarda Górnickiego, artykuł naukowy Hipoteka jako instytucja zabezpieczająca interesy wierzyciela i jej przemiany w prawie polskim XIX i XX wieku autorstwa Kamila Klamera, a także Ustawę z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece.