Selekcja archiwalna jako konstruowanie zbioru źródeł historycznych

Abstract

Powodem, dla którego archiwa historyczne w Polsce zachowują w swoich zasobach jakąś dokumentację (nazywaną w naszym kraju materiałami archiwalnymi) jest jej wartość jako źródła informacji o znaczeniu historycznym. Działaniem, które pozwala polskim archiwom wskazać materiały archiwalne, jest selekcja archiwalna. W tym kontekście istotną jest odpowiedź na pytanie, czy selekcja archiwalna w Polsce może doprowadzić do uformowania reprezentatywnego zbioru źródeł historycznych? Jeśli przyjmiemy, że źródłem historycznym jest „wszystko, skąd możemy czerpać informacje o przeszłości”, odpowiedź na postawione wyżej pytanie jest negatywna. Ze swojej natury – tzn. działania właściwego archiwom – selekcja archiwalna może dotyczyć jedynie dokumentacji wytwarzanej przez instytucje funkcjonujące na przedpolu archiwalnym konkretnej sieci archiwów i realizować wybraną przez tą sieć politykę gromadzenia zasobu. Tradycyjnie archiwa w Polsce gromadzą przede wszystkim dokumentacją powstała w wyniku działania instytucji. W ten sposób wydzielone w wyniku selekcji materiały archiwalne mogą być jedynie źródłem służącym badaniu różnych aspektów działania tych instytucji. Wreszcie wykorzystywane w Polsce narzędzia selekcji archiwalnej powodują, iż efekt selekcji w dużym stopniu uzależniony jest od subiektywnej oceny osób prowadzących to działanie. Kreując politykę w zakresie kształtowania zasobu archiwalnego w Polsce warto mocniej angażować wszystkie archiwa w rozwijanie aktywnych form gromadzenia zasobu archiwalnego (znane z literatury anglosaskiej „collecting projects” czy „documentation strategies”), a także zachęcać obywateli do świadomego gromadzenia materiałów archiwalnych i wspierać ten przejaw aktywności społecznej.

Information of historical importance is the reason why historical archives in Poland collect records in their holdings (called in Poland “archival materials”). The activity than enables to select archival materials is appraisal. Within this context, it is relevant to answer the question whether appraisal in Poland may lead to the development of representative collection of historical sources? If we assume, that the historical source is “everything that can deliver some information about the past”, the answer to the question above will be negative. Polish archives traditionally gather documentation generated as the outcome of activity of some institutions. Therefore, archival materials chosen this way may only constitute the source to examine different aspects of the activity of those institutions. Finally, the tools of appraisal used in Poland produce results that greatly depend on subjective assessments of people performing this selection. While creating the policy of collecting of archival holdings in Poland, it is worth to involve all archives to develop active forms to gather archival materials (among other, known from Anglo-Saxon literature as „collecting projects” or „documentation strategies”), also encourage citizens to consciously gather archival materials and support this outcome of social activity.