Selekcja archiwalna w polskiej literaturze archiwistycznej

Abstract

Krótki przegląd literatury dotyczącej selekcji archiwalnej pozwolił udzielić odpowiedzi na cztery pytania. Czy kiedykolwiek dopuszczano w Polsce możliwość brakowania dokumentacji bez przeprowadzenia oceny jej wartości? Kogo w polskiej literaturze archiwistycznej obarczano obowiązkiem oceny wartości dokumentacji? Jak definiowano cel selekcji archiwalnej w Polsce? Jakie szczegółowe kryteria wartościowania archiwaliów zostały wypracowane przez polskich uczonych zajmujących się archiwistyką? Nigdy w polskim piśmiennictwie archiwistycznym nie negowano konieczności oceny wartości akt przed podjęciem decyzji o ich zniszczeniu. Przynajmniej od poł. XIX w. celem selekcji jest wydzielenie i zachowanie akt zawierających informacje o charakterze historycznym. Od dawna w proces selekcji angażuje się w Polsce zarówno urzędników, jak i archiwistów zatrudnionych na co dzień w archiwach historycznych. Przynajmniej od połowy lat trzydziestych ubiegłego wieku korzysta się z tych samych szczegółowych kryteriów selekcji. Także dziś pozwalają one wartościować akta w kancelariach i służą konstruowaniu kwalifikatorów archiwalnych. W wykazach akt, powszechnie służących obecnie do wydzielania materiałów archiwalnych, jako akta kategorii „A” wskazuje się nadal te grupy akt, które już Gustaw Kaleński w 1934 r. wyliczył jako mające wartość historyczną. Tych stałych nie zmodyfikowały zmiany w procedurze brakowania i wprowadzenie selekcji aktotwórców. Zresztą i to ostatnie działanie przeprowadza się obecnie korzystając ze wspomnianych przed chwilą i ugruntowanych w polskiej archiwistyce, szczegółowych kryteriów selekcji.

A short review of Polish literature related to archival appraisal and disposal lets us give the answer to four questions. Has there ever been the possibility of documentation disposal without its appraisal in Poland? Who, in Polish archival literature, was hold responsible for the appraisal? What was goal of appraisal? What particular criteria of appraisal were developed by Polish scientists dealing with archival studies? In Polish archival literature the necessity of evaluation of records before disposal has never been negated. At least since the XIX century the aim of the appraisal has been to choose and preserve records containing information of historical value. In Poland this process has involved for a long time a lot of officials and archivists employed in historical archives on a daily basis. The same detailed criteria of appraisal have been applied at least since mid-thirties of the last century. Even today they allow to evaluate records in offices and they are used to generate filing plans with archival categories of records. In the filing plans, commonly used in Poland to appraisal, records noted by Gustaw Kaleński in 1934 r. as those of historical value, are still noted as records of „A” category. These have neither been modified by changes in the appraisal and disposal procedure. nor by the introduction of the evaluation of records creators.. Even the last mentioned activity is conducted by means of, mentioned above and well-grounded in Polish archival studies, detailed criteria of appraisal.