Księżyc nad miastem. Orientalne Wilno w młodzieńczej poezji Juliusza Słowackiego

Abstract

Tematem artykułu jest Wilno w młodzieńczym wierszu Juliusza Słowackiego zatytułowanym Księżyc. Pejzaż miasta jest w nim wyraźnie inspirowany jedną z pierwszych lektur poety – arabską baśnią o Aladynie i jego cudownej lampie z Księgi tysiąca i jednej nocy. W XVIII oraz XIX wieku opowieści te były jedną z najważniejszych książek, szczególnie w przekładzie francuskiego orientalisty Antoine’a Gallanda. Czerpiąc z opowieści o Aladynie, Słowacki przedstawił Wilno jako miejsce baśniowe – pełne dziwów i orientalnego piękna. Wspomnienie rodzinnego miasta było związane z jego wielką iluminacją z 1822 roku. W miejskich światłach oraz tysiącach ulicznych latarni kilkunastoletni wtedy chłopiec zobaczył nadzwyczajne, niby baśniowe zjawisko. U Słowackiego pamięć rozświetlonego Wilna splotła się z pamięcią dziecięcej lektury. W tym lirycznym opisie miasta zaznaczyła się przy tym pewna ważna cecha wyobraźni poety, która stała się wyraźna w późniejszych utworach. Otóż dla Słowackiego mniej istotne było werystyczne ujęcie Wilna. Ważniejszy stał się obraz widziany w wyobraźni, którą inspirowały arabskie opowieści.

This article is devoted to the city of Vilnius represented in the early poem "Księżyc" ("The Moon") by Juliusz Słowacki. The image of the city is evidently inspired by one of the first book he had read, "The Arabian Nights", particularly by the story of Aladdin and his enchanted lamp. In the 18th and 19th centuries "The Arabian Nights" were one of the most important books in Europe, especially their French translation by Antoine Galland, a French orientalist. Słowacki, having drawn on the story of Aladdin, represented Vilnius as fairy-tale-like place, full of wonders and oriental delights. The memory of his home town was connected to the city illumination in 1822. The poet as a teenage boy perceived the city lights and the thousands of lanterns as an extraordinary and fairy-tale-like event. Słowacki's memory of the illuminated city intertwined with the memory of the book he had read in his childhood. In this lyrical description of the city an important feature of Słowacki's memory has already become noticeable: for the poet a veristic view was not as important as the view seen in his imagination inspired by the Arabian tales.