W artykule dokonano przeglądu i podsumowania dorobku polskich badań
meteorologicznych i klimatologicznych w obydwu obszarach polarnych w ujęciu historycznym.
Omówiono różne aspekty tegoż dorobku, poczynając od organizacji i udziału
w wyprawach polarnych, prowadzonego w ich trakcie zakresu pomiarów i obserwacji
meteorologicznych oraz uzyskanych wyników dotyczących poznania pogody i klimatu
badanych obszarów. Scharakteryzowano także dorobek publikacyjny nie będący wynikiem
udziału w pomiarach i obserwacjach meteorologicznych w ramach ekspedycji polarnych, lecz efektem innych prac badawczych. Przeprowadzona szczegółowa analiza
aktywności polskich naukowców w zakresie meteorologii i klimatologii polarnej w okresie
od jej rozpoczęcia (koniec XIX wieku) do chwili obecnej wykazała istnienie czterech
wyraźnych okresów (fal) o wyraźnie większym natężeniu tej aktywności: 1) lata 30.,
2) 1957-1962, 3) lata 70., szczególnie ich druga połowa, 4) ostatnie trzydzieści lat z maksimum
w okresie 2004-2009 (okres przygotowawczy 2004-2007 i IV Międzynarodowy
Rok Polarny 2007-2009). Chociaż obszarem badań meteorologicznych i klimatologicznych
prowadzonych przez polskich naukowców były obydwa obszary polarne, to jednak
zdecydowanie największe osiągnięcia badawcze i publikacyjne (w tym w czasopismach
z bazy Journal Citation Reports) dotyczą Svalbardu. Stwierdzono, iż polscy naukowcy
wespół z badaczami norweskimi mają największy udział w rozpoznaniu warunków
pogodowych i klimatycznych tego obszaru. Przeprowadzona szczegółowa analiza
problematyki badawczej pozwoliła skonstatować, iż jest ona bardzo wszechstronna,
tym niemniej za polską specjalność w badaniach meteorologicznych i klimatologicznych,
szczególnie tych prowadzonych dla Svalbardu uznać należy: 1) badania
mikro- a szczególnie topoklimatyczne oraz 2) badania wpływu cyrkulacji atmosferycznej
na kształtowanie się pogody i klimatu.
The article presents a synthetic review and summary of the achievements of Polish
meteorological and climatological research in both polar areas, with a historical perspective.
Various aspects of these achievements are discussed, beginning with the organisation
of and participation in polar expeditions, the scope of meteorological measurements
and observations conducted during research, and results from weather and climate
research in the study areas. Publications that have resulted from research other than
meteorological measurements and observations conducted as part of polar expeditions
are also described. A detailed analysis of the activity of Polish scientists in the field of polar
climatology and meteorology since its inception in the late nineteenth century revealed
four distinct periods (waves) of clearly more intense activity: 1) the 1930s, 2) 1957-1962,
3) the 1970s, especially the latter half, 4) the last 30 years, with a peak in 2004-2009
(preparatory period 2004-2007 and IV International Polar Year 2007-2009). Although
the meteorological and climatological research conducted by Polish scientists included
both polar regions, decidedly the greatest research and publication achievements (including
journals from the Journal Citation Reports database) concern Svalbard. It was found that,
alongside Norwegian researchers, Polish scientists account for the largest share in the diagnosis
of weather and climate conditions in this area. A detailed analysis of the research issues
led to the conclusion that Polish meteorological and climatological research is very comprehensive
but, nevertheless, its specialisations, especially with regards to studies on Svalbard,
are: 1) micro-climatic research, and especially topoclimatic research; and 2) research into
the influence of atmospheric circulation in determining weather and climate.
