Zakon krzyżacki jako zakon - o Krzyżakach inaczej

Abstract

Pośród zagadnień, które warto podejmować w badaniach nad zakonem krzyżackim jest na pewno jego życie zakonne. W historiografii podkreśla się zazwyczaj obecność zakonu z perspektywy politycznej, dyplomatycznej, gospodarczej, administracyjnej, czy wojskowej. W spojrzeniu o takich akcentach umyka gdzieś patrzenie na krzyżaków jako na wspólnotę zakonną, która prowadziła życie religijne w oparciu o zatwierdzoną regułę. W związku z tym nie jest także dziełem przypadku, że ich siedziby określa się niemal powszechnie terminem zamki. A przecież podstawowe funkcje, które musiały one pełnić to były funkcje zakonne. W związku z tym ich siedziby to klasztory, czy domy zakonne. Kto jednak używa takich terminów w odniesieniu do krzyżaków? Pośród zagadnień, które wydają się być niezwykle interesujące, a przede wszystkim fundamentalne w badaniach nad życiem religijnym w zakonie krzyżackim, znajduje się na pewno liturgia . Zakon posługiwał się początkowo liturgią jerozolimską, a następnie w połowie XIII w. przejął zwyczaje dominikańskie. Stopniowo nadawał jednak organizacji liturgii właściwe sobie cechy i w konsekwencji postał zbiór krzyżackich norm liturgicznych. Autonomię liturgii krzyżackiej zatwierdził papież Aleksander VI (1254-1261) . Należy równocześnie podkreślić, że zakon krzyżacki sprawował liturgię, która była podobna do liturgii obecnej w innych średniowiecznych wspólnotach zakonnych, czy diecezjalnych, gdyż była ona owocem dziedzictwa, które spotykamy w całym Kościele, szczególnie tym zachodnim. Celem niniejszego artykułu jest próba zwrócenia uwagi na kilka przejawów życia liturgicznego w krzyżackiej wspólnocie zakonnej w Prusach. W średniowieczu, w każdej wspólnocie zakonnej, a więc i w zakonie krzyżackim, rzeczywistość liturgii związana była przede wszystkim z celebracją liturgii godzin kanonicznych oraz mszy św. W tekście zwrócimy także uwagę na obecność kultu liturgicznego patronki zakonu krzyżackiego, czyli Najświętszej Maryi Panny oraz na kult św. Huberta, który spotykamy w środowisku krzyżackim w Prusach.