Ślady pamięci i kultu sługi Bożej ksieni Magdaleniy Mortęskiej - zarys problematyki

Abstract

Magdalena Mortęska urodziła się w 1554 roku w miejscowości Pokrzywno, niedaleko Grudziądza, jako najmłodsza z dzieci podkomorzego chełmińskiego Melchiora Mortęskiego i Elżbiety Kostczanki ze Sztemberku . Jej brat Ludwik był wojewodą chełmińskim. Po śmierci matki ok. 1558 roku była wychowywana przez ciotkę starościnę Wulkowską, która mieszkała w miejscowości Topolno koło Świecia. Do domu rodzinnego powróciła na przełomie 1566/1567 roku. Chciała wstąpić do klasztoru benedyktynek w Chełmnie, jednak spotkało się to ze sprzeciwem ojca. Podejmował on różne działania, aby plany zakonne wybić córce z głowy, np. zabronił jej nauki czytania. Ona jednak trwała w swoich postanowieniach, a przy tym potajemnie uczyła się czytać i pisać. W czasie adwentu w 1578 roku uzyskała od ojca zgodę na spędzenie pewnego czasu w klasztorze w Chełmnie. Kiedy Magdalena Mortęska przekroczyła próg klasztoru nie chciała go już opuścić. Początkowo wywołało to niezadowolenie i sprzeciw ojca, jednak po kilku miesiącach uszanował on decyzje córki. Dnia 4 czerwca 1579 roku Magdalena złożyła śluby zakonne. Droga zakonna M. Mortęskiej była nadzwyczaj dynamiczna. Już w kilka dni po złożeniu profesji zakonnej, 11 czerwca 1579 roku, została wybrana ksienią klasztoru chełmińskiego . Napływ nowicjuszek pozwolił ksieni Magdalenie nie tylko na rozwój wspólnoty chełmińskiej, ale także na zakładanie nowych fundacji, których funkcjonowanie było ściśle związane z wypracowanym modelem życia zakonnego w klasztorze w Chełmnie. Ksieni Magdalena Mortęska stała się główną reformatorką życia zakonnego benedyktynek w Polsce. Odnowioną wizję życia zakonnego oparła ona między innymi o ścisłą obserwancję benedyktyńską oraz o obowiązek kształcenia zakonnic. Dzieło Magdaleny Mortęskiej wpisało się w reformy, które wprowadzano w Kościele w Polsce po soborze trydenckim. Odnowione życie zakonne w klasztorze chełmińskim stało się głośne, i to nie tylko w Polsce, poprzez nuncjusza wieść o nim dotarła także do Rzymu. W 1605 roku ksieni otrzymała od Stolicy Apostolskiej zatwierdzenie odnowionej reguły, a co się z tym wiązało zgodę na kontynuowanie dzieła reformy życia benedyktynek. Decyzja ta była początkiem powstania nowej jakości życia mniszek benedyktynek na ziemiach polskich. Klasztory, które funkcjonowały w oparciu o jej doświadczenie oraz przyjęte przez nią kryteria tworzyły wspólnotę na kształt kongregacji, którą potocznie nazywamy kongregacją chełmińską. Filiacje między poszczególnymi domami przedstawiały się następująco: - klasztory fundowane z Chełmna: Toruń, Żarnowiec, Nieśwież, Bysławek, Poznań, Jarosław, Sandomierz, Sierpc, - klasztory fundowane z Torunia: Drohiczyn, Radom, Łomża, Grudziądz, - klasztory fundowane z Nieświeża: Wilno, Kowno, Mińsk, Smoleńsk, Orsza, - klasztor fundowany z Jarosławia: Przemyśl, - klasztor fundowany z Wilna: Kroże, - klasztory niezależne, które przyjęły obserwancję chełmińską po pewnym okresie od założenia: dwa klasztory we Lwowie (łaciński i ormiański). Reforma podjęta przez ksienię Magdalenę Mortęską objęła więc w sumie 22 klasztory. Jedynym domem zakonnym mniszek benedyktynek w Polsce, który nie podjął proponowanej wizji odnowy życia zakonnego, która wyszła z Chełmna, był klasztor w Staniątkach . Ksieni Magdalena Mortęska zmarła 15 lutego 1631 roku w klasztorze w Chełmnie i tam też została pochowana.

Starania o wyniesienie na ołtarze

W grudniu 2015 roku ordynariusz diecezji toruńskiej ks. bp Andrzej Suski, w odpowiedzi na prośby różnych środowisk, podjął kroki w celu oficjalnego rozpoczęcia procesu beatyfikacyjnego Sługi Bożej. Mianował ks. Sławomira Odera postulatorem procesu oraz powołał cenzorów teologów do przebadania pism Sługi Bożej oraz Komisję Historyczną (dk. prof. Waldemar Rozynkowski, ks. dr Bogusław Dygdała, ks. dr Marcin Staniszewski, dr Żaneta Sztylc, s. Małgorzata Borkowska, Jan Szynaka), której celem jest przygotowanie materiałów, tj. źródeł oraz opracowań dotyczących życia ksieni, do procesu. Dnia 3 lipca 2016 roku w Lubawie ordynariusz toruński powołał trybunał diecezjalny i otworzył proces beatyfikacyjny Sługi Bożej Magdaleny Mortęskiej. Z dostępnych materiałów wiemy, że o wyniesieniu na ołtarze ksieni M. Mortęskiej myślano już wcześniej. Starania podjęto na pewno na początku XVIII wieku. Powołano nawet specjalną komicję, która dokonała otwarcia grobu . Poważne kroki w celu beatyfikowania ksieni podjął bp chełmiński Kazimierz Józef Kowalski. Dnia 15 lutego 1969 roku powołał on trybunał procesu beatyfikacyjnego Magdaleny Mortęskiej. Tego dnia miała miejsce pierwsza sesja trybunału . Wcześniej biskup powołał także komisję historyczną, w skład której weszli prof. Karol Górski z Torunia, jako przewodniczący oraz dr Ewa Jabłońska-Deptuła z Lublina . Prof. K. Górski na potrzeby procesu przygotował wiele materiałów, między innymi sporządził interesujący maszynopis zatytułowany: Historia kultu M. Magdaleny Mortęskiej .