Jakubowe toponimia - zarys problematyki badawczej

Abstract

Interesującym źródłem historycznym są nazwy miejscowe, czyli tzw. toponimia . Jednym z przejawów obecności chrześcijaństwa na danym terenie było pojawianie się nazw zaczerpniętych z terminologii kościelnej. Ich rozpiętość znaczeniowa jest bardzo duża. Można bowiem mówić o nazwach związanych z miejscami świętymi, na przykład miejscami pielgrzymkowymi i kościołami, o nazwach przywołujących dogmaty i różne aspekty kultu, wreszcie nawiązujących do osób, zakonów lub instytucji kościelnych . Dla naszych rozważań szczególnie ważna jest relacja między szeroko pojętym kultem świętych w Kościele, a nazwami miejscowości lub ich części, co spotykamy zarówno w odniesieniu do miast (osiedla), jak i wsi (kolonie, osady, przysiółki). Zjawisko to zostało określone mianem hagiotoponimii. W Słowniku Geograficznym: pochodzenie i znaczenie nazw geograficznych pod hasłem Święci czytamy między innymi: Chrześcijański kult świętych wprowadził do nazewnictwa dziesiątki tysięcy nazw świętych na kuli ziemskiej. [...] Wielkie upodobanie do nazw świętych mają ludy romańskie. [...] W nazewnictwie żadnego kraju Europy nie przejawia się wpływ chrześcijaństwa tak bardzo jak we Francji. Tutaj według pobieżnego szacunku do 30 tysięcy osiedli ma nazwy od świętych . W niniejszym artykule skupiono uwagę na nazwach miejscowości, lub ich części, odwołujących się do kultu jednego z najbardziej popularnych świętych w Kościele katolickim, mianowicie do św. Jakuba Apostoła Większego. Chociaż trudno jest udowodnić, że wszystkie one powstały bezpośrednio w związku z odniesieniem do kultu tego świętego, to jednak warto postawić taką właśnie hipotezę. Chcemy ją poprzeć podkreślając przede wszystkim związek między nazwami miejscowości, a imieniem Jakub. Imiona to jedne z podstawowych nośników pamięci oraz przejawów obecności kultu świętych. Zdajemy sobie jednak sprawę z tego, że przyjęte kryterium nie będzie czasami tak jednoznaczne, a co się z tym wiąże w konkretnych przypadkach może być również niewystarczająco przekonywujące.