Teologia świadectwa i doświadczenia w “Katechezach” Cyryla Jerozolimskiego

Abstract

Bardzo ważnym aspektem teologii “Katechez” Cyryla Jerozolimskiego jest zachęta i pobudzenie do umiłowania “pamiątek materialnych”, spełniających podstawową rolę w dziele pogłębiania wiary. Biskup świętego miasta nawiązuje do tradycyjnego nauczania Kościoła oraz stosuje metodę stopniowego wprowadzania w misterium chrześcijańskie. Tak więc słowa Starego Testamentu traktowane są jako „proroctwa”, które można zweryfikować nie tylko w zestawieniu z Ewangelią, lecz także z miejscami konkretnymi i odwiedzanymi przez słuchaczy. Tak to właśnie dzięki Cyrylowi chrystologia palestyńska wkracza w sferę otwierającą nową epokę: rzeczywistość Miejsc Świętych i pielgrzymowanie do nich stają się nieodłącznymi elementami przyszłych rozważań chrystologicznych. Opisy ewangeliczne łatwo umieścić w znanych miejscach geograficznych. W ten sposób w pouczeniach katechety chrześcijaństwo jawi się jako jedność w wierze, przepowiadaniu i konkretnym życiu.

The teaching of Cyril of Jerusalem represents a good summary of the traditional doctrine of the Church and orthodox theology in the 4th century. Cyril’s argumentation essentially rests upon the idea of such scriptural “witnesses” and the definition of “testimonial theology.” Cyril remains faithful to an ancient tradition of early Christian preaching. The bishop of Jerusalem is a real virtuoso of typological correspondences, exploited by him to such a large extent, that he is able to sustain every main point of his discourse with a whole mosaic of scriptural passages. Precisely in view of that, Cyril’s doctrinal presentation it is aware of formulations which recall the more developed expressions of Christology. The bishop of the Holy City, claiming on several occasions the testimony of the Holy Places, introduces us for the first time to a kind of “experimental” , devotional if not altogether “sacramental” Christology, nourished together with the biblical memories by the local setting of Christ’s earthly life and events. The framework of the Holy Places and pilgrimage becomes inevitably on a component, more or less explicitly, for the subsequent expressions of Christology.

La presente ricerca parte dal presupposto che dalle Catechesi di Cirillo di Gerusalemme si possono ricavare non solo le tesimonianze della prassi sacrametale o dei principi catechetici, ma anche elementi di tradizione teologica ben assodata. Il vescovo della città santa, pur rimanendo fuori dai grandi dibattiti dottrinali del tempo e senza condurre le speculazioni erudite, svolge un’esposizione dommatica assai concreta. Questo elemento si trova come una componente strutturale in tutte le omelie catechetiche specificamente destinate a spiegare le dottrine del „Credo”. Cirillo rivendica un appoggio per il suo insegnamento sulla fede dalle testimonianze dei testi biblici, mostrandosi un vero „virtuoso” delle corrispondenze tipologiche. Nel contesto di „Gerusalemme cristiana” e dei „Luoghi Santi”, le verità dottrinali sono unite inseparabilmente anche a quel specifico tipo di prove che richiamano direttamente la pietà dei fedeli e la comprensione reale: le testimonianze materiali dei santuari. Infine, la croce di Cristo, viene ad assumere per lui un posto centrale e il vescovo gerosolimitano parla del Golgota come del „centro della terra”, dove Gesù stese le sue braccia per abbracciare simbolicamente l’intero genere umano. Il segno della croce preannunzia poi la venuta futura del Salvatore in qualità di giudice trionfante dei vivi e dei morti.