Chrześcijańska arabskojęzyczna literatura apologetyczna Bliskiego i Środkowego Wschodu w okresie Abbasydów (750-1050)

Abstract

Apologetyczna literatura chrześcijańska języka arabskiego Bliskiego i Środkowego Wschodu za panowania Abbasydów (750-1050). Nowy kontekst społeczno-polityczny podbitych narodów Bliskiego i Środkowego Wschodu spowodował nieoczekiwane i głębokie zmiany na mapie religii w regionie. W dekadę po śmierci Mahometa (632AD) powstanie islamu i rozprzestrzenianie się przesłania Koranu stały się faktem na wschodnich granicach Imperium Bizantyjskiego. W rezultacie wspólnoty chrześcijańskie zamieszkujące tereny kontrolowane przez nową władzę polityczną musiały odpowiedzieć na nowe wyzwania. Pierwsze sto lat po muzułmańskim podboju Bliskiego Wschodu charakteryzowały się oddzielnym rozwojem obu wspólnot religijnych. Dlatego też, zasadniczo do końca ery Umajadów nie powstał żadne dokument chrześcijański napisany w języku arabskim. Punkt zwrotny nastąpił pod rządąmi Abbasydów (750-1258). Odkrycie najstarszego znanego tekstu chrześcijańskiego w języku arabskim (Fītathlīth Allāh al-wādid), datowany na 755 - 770 AD, był niewątpliwie przypadkowe, ale znaczące. Należy jednak pamiętać, że otwartość Abbasydów wspierała wymianę kulturalną i religijną. Spotkanie między chrześcijanami a muzułmanami niejako wywarło na nich presję do zbadania ich różnic i do stawienia czoła nowym i nieoczekiwanym wyzwaniom. Wiara w jednego Boga w Trójcy Osób i wcielenie wobec islamskiego podejścia do monoteizmu jest jednym z wyzwań, z którymi musieli się zmierzyć chrześcijanie Bliskiego i Środkowego Wschodu. Musieli sprostać temu wyzwaniu co najmniej z dwóch powodów: 1) aby zachować własne wspólnoty przed konwersją na islam; 2) aby propagować doktrynę chrześcijańską i bronić wiary przed oskarżeniami o politeizm. Obrona wiary stała w centrum chrześcijańskiej arabskiej literatury apologetycznej, która zajmowała się zwykle następującymi tematami: 1) Bóg, Trójca Święta; 2) Jezus Chrystus: Boskie synostwo, wcielenie, odkupienie; 3) autentyczność chrześcijaństwa.

The new socio-political context of the conquered nations of the Middle and Near East caused an unexpected and profound changes on the map of the religions in the area. As soon as in a decade after the death of Muhammad (632AD) the rise of Islam and the spread of the Qur‘ānic message became a fact in the Eastern frontiers of the Byzantine Empire. In consequence, Christian communities living in the territories controlled by the new political power, had to answer these challenges. First hundred years after the Muslim conquest of the Middle and Near East were characterized by a separated development of both religious communities. Therefore, by the end of the Umayyad Caliphate (749 AD) we do not find any Christian document written in Arabic. The turning point happened under the Abbasid rule (750-1258). The appearance of the oldest-known Christian text in Arabic (Fī tathlīth Allāh al-wāḥid), dated to the 755 – 770 AD, was undoubtedly coincidental, but significant. However, we must keep in mind that the openness of the Abbasid rulers supported both the cultural and religious exchange. The encounter between the believers of these two religions forced them to explore their differences and to face new and unexpected challenges. The faith in the one God in the Trinity of Persons and the Incarnation confronted with the Islamic approach to monotheism is one of the challenges that the Christians of the Middle and Near East had to deal with. They had to meet this challenge for at least two reasons: 1) To preserve their own communities from conversion to Islam; and 2) To expose Christian doctrine and defend the faith against the accusations of polytheism. The defense of the faith was at the heart of Arab Christian apologetic literature, which usually dealt with the following topics: 1) God, the Holy Trinity; 2) Jesus Christ: Divine filiation, Incarnation, Redemption; and 3) The authenticity of Christianity.