Model przestrzenny szkód wywołanych przez wiatr w drzewostanach Borów Tucholskich

Abstract

W ostatnich latach w wielu Nadleśnictwach Borów Tucholskich, stanowiących jeden z największych kompleksów leśnych w Polsce, notuje się wzrost szkód wywołanych przez wiatr. Największe straty w drzewostanach w wyniku działania tego czynnika ekologicznego wystąpiły w północnej części wymienionego regionu w końcu 1999 roku. Były one związane ze skutkami huraganu, który nawiedził Europę Zachodnią i Centralną 26 grudnia. Huragan ten, w literaturze meteorologicznej i ekologicznej określany jako Lothar” (Ulbrich i in. 2001; Wesp 2000; Braun i in. 2003) spowodował znaczne szkody głównie w lasach na terenie Niemiec. Straty wystąpiły też w lasach Francji, Szwajcarii i Austrii. We wszystkich wymienionych krajach zanotowano łącznie około 60 wypadków śmiertelnych wśród ludzi (Ulbrich i in. 2001). Największe zaburzenia w ekosystemach leśnych Borów Tucholskich - w wyniku wystąpienia tego huraganu - zostały zanotowane w Nadleśnictwie Przymuszewo. Były to złomy i wykroty tysięcy pojedynczych drzew. Powałów powierzchniowych nie zanotowano. Drugi znaczny huragan wystąpił w Borach Tucholskich pół roku później, tj. 22 czerwca 2000 roku. Spowodował on powstanie wiatrowałów i wiatrołomów powierzchniowych1. Zniszczenia wystąpiły przede wszystkim w Nadleśnictwach Czersk i Woziwoda wchodzących w skład Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu. Bodźcem do powstania niniejszej pracy były zaburzenia w ekosystemach leśnych związane z wyżej wspomnianym huraganem „Lothar” (Dobbertin 2002) oraz trąbą powietrzną (czerwiec 2000r.), jakie przeszły nad terenami Nadleśnictw Przymuszewo, Rytel, Czersk, Woziwoda. Z przeprowadzonych badań ankietowych i wstępnych analiz terenowych wynikało, iż położone w centralnej części Borów Tucholskich, tereny nawiedzone przez powietrzny żywioł nie podlegały wcześniej takim zjawiskom zbyt często. Ponadto stwierdzono, że Bory Tucholskie właściwie w całym swym zasięgu należą do obszarów o małym prawdopodobieństwie wystąpienia gwałtownych wiatrów i ich porywów, nie wspominając już o takich zjawiskach ekstremalnych jak huragany czy trąby powietrzne. Porównując skalę zjawiska w Borach z badanymi wcześniej wiatrołomami na obszarach górskich (Koziński 2000, 2001; Capecki 1971, 1983, 1984, 1986) oraz analizując skutki podobnych zjawisk z różnych regionów świata (Mitchell 1995,1998; Ruel 2000; Meunier i in. 2002 i wielu innych) można było przypuszczać, iż zakłócenia, jakie spowodowały w drzewostanach Borów Tucholskich wspomniane wichury nie należały do niewielkich. Oczywiście klęska, jaka nawiedziła dwa lata