Succession Law in People`s Republic of Poland – Towards Western European or Soviet Standards?

Abstract

After the Second World War Poland found itself in the bloc of the Eastern countries controlled by the Soviet Union. Initially the changes were carried out gradually. But after the political breakthrough in 1948 the transplantation of Soviet patterns began in all spheres of national life and intensive Stalinization. The inheritance law was also doomed not to be bypassed by major changes. After the initiation of work on the new Polish Civil Code, Soviet solutions started to be implemented into the succession law. Those attempts took place in four main areas: limitation of the group of statutory heirs, increase of the spouse’s inheritance share, restriction of the freedom of testation, introduction of the reserve system (forced heirship) in place of legitime. However, as it turns out, most of the researchers involved in the codification work were able to bypass the political determinants in order to keep a high legal standards. The author strives to show how the scholars tried to save the classical inheritance law institutions. By manipulating the political doctrine, in fact they enabled to keep in the Civil Code most of the basic succession law rules consistent with the Western European standards and at the same time prevented the transfer of the Soviet model. Despite the fact that the Polish Civil Code of 1964 was created in difficult times for traditional civil law, it derived its structure and most institutions from the great Western European codifications.

Po II wojnie światowej Polska znalazła się w bloku państw wschodnich kontrolowanych przez Związek Radziecki. Początkowo zmiany wprowadzane były stopniowo. Jednak po przełomie politycznym z 1948 r., rozpoczęła się implementacja sowieckich wzorców i przyspieszona stalinizacja wszystkich sfer życia państwowego. Wkrótce po rozpoczęciu prac nad nowym polskim kodeksem cywilnym, starano się przeszczepić sowieckie rozwiązania m.in. w zakresie prawa spadkowego. Te próby dotyczyły przede wszystkim czterech obszarów: ograniczenia kręgu spadkobierców ustawowych, zwiększenia udziału spadkowego małżonka, ograniczenia swobody testowania, wprowadzenia systemu rezerwy spadkowej w miejsce zachowku. Autorka stara się wykazać, w jaki sposób naukowcy zaangażowani w prace kodyfikacyjne starali się ocalić klasyczne instytucje prawa spadkowego. Większość bowiem przedstawicieli doktryny potrafiła obejść uwarunkowania polityczne dla zachowania wysokiego standardu prawa. Uzasadniając ideologicznie proponowane rozwiązania prawne, w istocie rzeczy umożliwili oni zachowanie w kodeksie cywilnym z 1964 r. podstawowych zasad dziedziczenia zgodnych z zachodnioeuropejskimi standardami, jednocześnie zapobiegając transpozycji sowieckich wzorców. Pomimo, iż polski kodeks cywilny powstał w trudnym okresie dla tradycyjnej cywilistyki, w swej strukturze i rozwiązaniach nawiązywał do wielkich zachodnioeuropejskich kodyfikacji.