Relacje mieszkańców Wierszyny – polskiej wsi na Syberii z ich dawną ojczyzną

Abstract

Wierszyna została założona na początku XX wieku przez polskich osadników z Zagłębia Dąbrowskiego i Małopolski, w ramach planu zasiedlania Syberii. Przybysze pierwsze lata spędzili w ziemiankach, karczowali tajgę i rozpoczęli pierwsze uprawy. Przez pierwsze dwie dekady Wierszyna zachowywała charakter polskiej enklawy kulturowej i językowej, ale w wyniku przemian spowodowanych nadejściem komunizmu i związanych z nim represji i kolektywizacji, polska wieś w dużym stopniu upodobniła się do otoczenia. Wierszynianie nie mieli zbyt wielu okazji do kontaktów z krewnymi i znajomymi, którzy pozostali w Polsce. Z czasem, kiedy pokolenie pierwszych osadników zaczęło wymierać, osłabła potrzeba tych kontaktów. Do Wierszyny docierali od czasu do czasu polscy dziennikarze, publicyści i filmowcy, dla których istnienie polskiej wspólnoty kilka tysięcy kilometrów od ojczyzny stanowiło ciekawy materiał. Po pieriestrojce mniejszości narodowe odzyskały swoje wcześniejsze prawa, co umożliwiło przyjazd do Wierszyny polskich nauczycieli i księży. Wierszynianie pamiętają o swoich korzeniach i miejscu pochodzenia, ale prawie nikt nie interesuje się tam Polską współczesną, jej kulturą i polityką. Obecnie Wierszynę co roku odwiedzają liczne polskie wycieczki, delegacje oficjeli, przedstawiciele organizacji kombatanckich oraz podróżnicy. Oprócz prac naukowych, w polskojęzycznym internecie i źródłach drukowanych można znaleźć wiele relacji na temat polskiej wsi na Syberii. Zdecydowana większość z nich powiela przynajmniej jeden z dwóch głównych mitów: idealnej wspólnoty pierwotnej, w której zachowana została polskość w czystej postaci oraz odnoszącego się do całej Syberii stereotypu krainy dzikiej i niedostępnej, zamieszkanej przez twardych ludzi, borykających się z ubóstwem i problemami społecznymi. Konfrontacja popularnych mitów z rzeczywistością prowadzi do konstatacji o mocno przerysowanym i zniekształconym obrazie Wierszyny i jej otoczenia w dostępnych w naszym kraju tekstach o charakterze nienaukowym.

Vershina has been founded in the beginning of the 20th century by Polish settlers from Lesser Poland and East-Northern Silesia, as a part of the program of settling Siberia. The newcomers had spent they first years in dugouts, they cleared taiga to begin with tillage. During first two decades Vershina consisted Polish cultural and language enclave, but as a result of changes caused with the coming communism, repressions and collectivization, the Polish village got considerably assimilated to its surroundings. The inhabitants of Vershina had not many opportunities to contact with their relatives and friends, who had stayed in Poland. With the flow of time, the generation of first settlers started to die, the need of these contacts weakened. From time to time Vershina was visited by Polish journalists, publicists and film makers, for whom the Polish community several thousands kilometres from the motherland consisted an interesting material. After perestroika the national minorities regained their former rights, what made a possibility for Polish teachers and priests to come to Vershina. The inhabitants of Vershina remember their roots and country of origin, but practically anybody is interested in contemporary Poland, its culture and politics. Nowadays, every year Vershina is visited by numerous Polish excursions, big wig delegations, representatives of combatant organizations and travellers. In addition to scientific works, in Polish internet and printed sources there are a lot of texts devoted to the Polish village in Siberia. Most of them are multiplying at least one of the two main myths: about an ideal primeval community preserving pure Polishness and the all-Siberian stereotype of a wild and inaccessible land, inhabited by tough people, struggling with poverty and social problems. The confrontation of the popular myths with reality brings to a statement of a seriously overdrawn and deformed picture of Vershina and its surroundings in available in our country non-scientific texts.