Kant a Rewolucja Francuska – przyczynek do teorii politycznego entuzjazmu

Abstract

Niniejszy artykuł jest próbą wyjaśnienia pojęcia politycznego entuzjazmu, za pomocą którego Immanuel Kant wyraził stosunek do rewolucji francuskiej. Entuzjazm jako czysto rozumowy afekt, a nie jako kolektywnie przeżywana, irracjonalna euforia, pełni w rozważaniach królewieckiego filozofa ważną heurystyczną funkcję. Pozwala mu bowiem uzasadnić pozytywne znaczenie rewolucji, która na poziomie empirycznych faktów okazała się godną moralnego potępienia eskalacją przemocy. W pierwszej części przedstawiono definicję polityki, przydatne w dalszej analizy kategorii entuzjazmu. Głównym punktem odniesienia jest tu teoria polityczna Hannah Arendt. W drugiej części postaram się wyjaśnić dwuznaczną postawę Kanta wobec rewolucji francuskiej, która z punktu widzenia moralnego została przez niego jednoznacznie potępiona, natomiast z punktu widzenia estetycznego i politycznego – oceniana została bardzo pozytywnie. Kluczem do zrozumienia tej ambiwalencji jest kategoria jawnej publiczności ( Publizität ). W trzecim rozdziale przechodzę do głównego tematu tego artykułu, czyli kwestii entuzjazm w kontekście politycznym.

This article is an attempt to explicate the notion of political enthusiasm through which Immanuel Kant expressed his attitude to the French Revolution. Enthusiasm as a purely rational affect, not as a collectively experienced, irrational euphoria, functions in the Kant’s deliberations an important heuristic function because it allows him to justify the positive meaning of the revolution, which at the level of empirical facts turned out to be an escalation of violence. The first section outlines the definition of politics that will be useful in the further analysis of the category of enthusiasm. The main point of reference here is Hannah Arendt’s political theory. In the second part I attempt to clarify the ambiguous attitude of Kant to the French Revolution, which from the moral perspective was unequivocally condemned by him, and from the aesthetic and political perspective – evaluated very favorably. The key to understand this ambivalence is the category of publicity ( Publizität ). In the third section I move to the main theme of the article, i.e. the issues of enthusiasm in a political context.