Od Czarnobyla do Fukushimy. O społecznej konstrukcji bezpieczeństwa energetyki jądrowej

Abstract

W 2016 roku mija trzydzieści lat od wybuchu w elektrowni atomowej w Czarnobylu i pięć lat od katastrofy w Fukushimie spowodowanej tsunami i trzęsieniem ziemi. Oba te wydarzenia przypieczętowały obraz energetyki jądrowej jako technologii wysoce ryzykownej, wzbudzającej kontrowersje społeczne i polaryzującej opinię społeczną. Elektrownie atomowe są dziś wręcz symbolem trudnego do przewidzenia i kontrolowania ryzyka technologicznego. Tymczasem w dyskursie prowadzonym przez podmioty i osoby związane z planami budowy pierwszej polskiej elektrowni atomowej dominuje obraz energetyki jądrowej jako bezpiecznego, czystego i taniego źródła energii. Celem artykułu jest przyjrzenie się procesowi konstrukcji tego „dyskursu bezpieczeństwa” z perspektywy koncepcji ram i ramowania dyskursu. Odwołując się do technicznego modelu zarządzania ryzykiem, pokazujemy, w jaki sposób staje się ten model użytecznym narzędziem do neutralizacji znaczenia dotychczasowych katastrof jądrowych, negowania ryzyka, wykluczania społecznych aspektów rozwoju energetyki atomowej i deprecjonowania nietechnicznych sposobów postrzegania ryzyka, prowadząc w konsekwencji do umocnienia technokratycznego modelu podejmowania decyzji.

This article analyses the process of constructing the ‘safety discourse’, which is created by persons and institutions representing the Polish Nuclear Energy Programme. To explain the success of presenting nuclear energy as a safe and clean energy source a discourse analysis has been applied. Using the categories of ‘frames’ and ‘framing’ it shows how the image nuclear energy has been framed in the Polish discourse, while, at the same time, excluding risk and uncertainties from the public debate. A key role in this process is played by the technical model or risk management, which offers a set of unquestioned assumptions about the nature of risk and technology (such as the quantitative and scientific character of risk, realism and objective mode of existence). Those (pre)assumptions help to explain and neutralize the meaning of incidents in nuclear power plants, such as those on Three Mile island, Chernobyl and Fukushima. They are also used for justifying the hypothesis about the safety of ionizing radiation, for excluding other than the technical aspects of risk and depreciating the social perception and images of risks related to nuclear energy.