O kaplicach w pokrzyżackich domach zakonnych w świetle nowożytnych inwentarzy- wybrane przykłady

Loading...
Thumbnail Image

Journal Title

Journal ISSN

Volume Title

Publisher

Abstract

Opuszczone przez krzyżaków ich domy zakonne, nazywane w literaturze powszechnie zamkami konwentualnymi, pełniły w okresie nowożytnym przede wszystkim funkcje gospodarcze. Znaczna ich część ulegając większym i mniejszym zniszczeniom, szczególnie podczas wojen w XVII wieku, stopniowo popadała w ruinę, a w konsekwencji po pewnym czasie niejednokrotnie nie nadawała się już do zamieszkania. Omawiane obiekty stanowiły początkowo przede wszystkim własność królewską, z biegiem czasu przechodziły także na własność: biskupów, miast, czy w ręce prywatne. W niniejszym artykule chcemy zwrócić uwagę na losy kaplic w pokrzyżackich domach zakonnych. Dzięki nowożytnym lustracjom oraz inwentarzom możemy wskazać, że część dawnych krzyżackich domów zakonnych, a dokładnie znajdujące się w nich kaplice, pełniły nadal funkcje religijne, a przynajmniej odnotowywano ich obecność w źródłach, podkreślając wyraźnie sakralny charakter tych pomieszczeń. Ks. Bogusław Dygdała przyjął, że na początku XVII wieku liczba funkcjonujących kaplic w dawnych krzyżackich domach zakonnych w granicach diecezji chełmińskiej, mogła wynosić dziewięć, natomiast u schyłku XVIII wieku już tylko dwie służyły kultowi. Tak więc w ciągu dwóch wieków rzeczywistość zmieniła się diametralnie. Najwięcej spustoszeń poczyniły na pewno wojny w XVII oraz na początku XVIII wieku. Kaplice, a szerzej krzyżackie domy zakonne, które przez około dwa wieki tętniły w średniowieczu regularnie sprawowaną liturgią zakonną, po 1466 roku ulegały głębokim przeobrażeniom. Warto zaznaczyć, że te zmiany miały miejsce w czasie, kiedy na dawnym obszarze państwa zakonnego dynamicznie rozwijał się protestantyzm, co niewątpliwie w pewnym zakresie przyspieszyło proces tych zmian. Nie zapominajmy chociażby, że zmniejszyła się znacznie liczba katolików, a w związku z tym i samo zapotrzebowanie na obiekty sakralne. Jednocześnie trzeba także zauważyć, że część pokrzyżackich kaplic służyła także protestantom. Przeprowadzona wstępna kwerenda w źródłach pozwiliła na przywołanie wybranej grupy opisów zachowanych i w niektórych przypadkach, funkcjonujących obiektów sakralnych na bazie dawnych kaplic krzyżackich.

Description

Keywords

Zakon krzyżacki, kaplice, nowożytne inwentarze, Bratian, Brodnica, Człuchów, Gniew, Golub, Grudziądz, Kowalewo, Malbork, Pokrzywno, Rogóźno, Starogród, Sztum, Świecie

Citation

Collections

Endorsement

Review

Supplemented By

Referenced By