Problem ‘zmiany modalności’ w hipotezach pierwszeństwa gestów w ewolucji języka: w stronę hipotez multimodalnych

Abstract

Hipotezy pierwszeństwa gestów, względnie gesturalne, zajmują centralne miejsce w aktualnych rozważaniach nad pojawieniem się i ewolucją ludzkiej zdolności językowej. Zgodnie z nimi język filogenetycznie wywodzi się od systemu komunikacji gestowej, a nie głosowej (choć ta druga możliwość jest bardziej intuicyjna i z racji tego wielu autorów wersję głosową niesłusznie zakłada jako oczywistą). Przyjmujemy tu szeroką definicję gestów, zaliczając do nich większość sygnałów cielesnych w modalności wizualnej, czyli odbieranych wzrokowo. Jakkolwiek same hipotezy gesturalne są szeroko omawiane w literaturze przedmiotu (choć nie polskojęzycznej), wiele opracowań wskazuje na ich zasadniczy problem: jeśli komunikacja językowa miała pierwotnie charakter gestowy to dlaczego, kiedy i w jaki sposób nastąpiła zmiana, czyli przejście języka do modalności głównie głosowej? Jak dotąd problem ten nie znalazł satysfakcjonującego rozwiązania. W naszej pracy, po pierwsze, przybliżamy tę tematykę polskiemu czytelnikowi, krótko referując argumenty na rzecz hipotez gesturalnych, i po drugie, proponujemy rozwiązania problemu zmiany modalności. W zasadniczej części sprowadzają się one do przyjęcia perspektywy multimodalnej, która zakłada, iż ewolucja języka zachodziła z udziałem obu modalności - wizualnej i głosowej - jednocześnie. Założenie to pozwala nie tylko rozwiązać problem zmiany modalności, z jakim borykają się hipotezy pierwszeństwa gestów, ale tłumaczy także głęboką integrację mowy i gestów ucieleśniających ludzką zdolność językową.