Legitymizacja władzy a sprawiedliwość proceduralna

Abstract

W ostatnich latach w naukach społecznych (a także wśród przedstawicieli władz publicznych i podmiotów prywatnych, np. przedsiębiorstw) daje się zauważyć wzrost zainteresowania czynnikami pozwalającymi na zwiększenie poziomu legitymizacji systemu społecznego lub poszczególnych rozstrzygnięć i instytucji. Ten wzrost zainteresowania wynika między innymi z procesów demokratyzacji, które sprawiają, że dotychczasowe źródła panowania – np. formalnoprawne – w coraz mniejszym stopniu wystarczają do uzasadnienia posiadania władzy. Decydenci coraz wyraźniej dostrzegają, że im wyższy poziom postrzeganej legitymizacji ich władzy, tym jest większa skłonność do podporządkowania się ich decyzjom (i tym niższe koszty braku podporządkowania). Artykuł relacjonuje najnowsze ustalenia empiryczne, ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia, jakie dla legitymizacji władzy ma tzw. sprawiedliwość proceduralna. Obejmuje ona subiektywne poczucie osób podlegających rozstrzygnięciom, że decydent (władza) jest bezstronny, traktuje je z szacunkiem, zapewnia im szansę na zaprezentowanie własnego stanowiska, zaś proces podejmowania decyzji jest zrozumiały.

In recent years, social researchers (as well as public authorities and private companies) have had a renewed interest in the factors fostering the legitimacy of the socio-political system, as well as the legitimacy of diverse institutions and particular decisions. This increased interest results, among other things, from processes of democratization that have made the previous sources of authority—for instance, legal ones—increasingly insuffi cient to justify the wielding of power. Decision-makers have been noticing with increasing clarity that the greater the perceived legitimacy of their power, the greater is the tendency of others to accept their decisions (and the lower the costs arising from insubordination). The article describes the latest empirical fi ndings, with particular consideration of the signifi cance of so-called procedural justice for the legitimation of power. This includes the feeling of persons subject to decisions that the decision-making process is comprehensible and that the decision-maker (authority) is impartial, treats them with respect, and assures them of the opportunity to present their own position.