Przedmiotem zainteresowania i dociekań naukowych podjętych przez autorów – prawników i licencjonowanych detektywów – stała się tytułowa etyka zawodu detektywa, wykonywanego także i przez nich, przy czym asumptem do podjęcia tematu w takim akurat, a nie innym brzmieniu były nie tylko ich doświadczenia zdobyte podczas orbitowania w świecie nauki i normatywizmu, lecz także – a może i przede wszystkim – wyniesione z obserwacji prowadzonej z perspektywy uczestników obrotu w realiach wykonywanego zawodu, obarczonego, niestety, także pewnymi niedoskonałościami.
Bazując na tych właśnie doświadczeniach i obserwacjach, punktem wyjścia uczyniono zdekodowanie znaczenia samego pojęcia etosu, przyjmując jednak – w sposób twórczy i innowacyjny z perspektywy zapatrywań funkcjonujących w dotychczasowym piśmiennictwie – że na etos zawodu składa się jego elitaryzm i ekskluzywizm. Rozstrzygnięcia o etosie zawodu detektywa zapadać muszą w polu normatywnym wykreślonym przez ustawę z dnia 6 lipca 2001 r. o usługach detektywistycznych, tj. Dz.U. z 2002 r. Nr 12, poz. 110 ze zm. Egzegeza dogmatyczna jej uregulowań skłania do konkluzji, że zawód ten jest wprawdzie elitarny, choć nie bez zastrzeżeń w tym względzie, nie jest jednak ekskluzywny, co znajduje bezpośrednie przełożenie na zachodzące niekiedy w jego obrębie nieprawidłowości w warstwie etycznej, a także moralnej, przy czym autorzy rozdzielają oba te pojęcia.
Powodów powyższego stanu rzeczy upatrują autorzy w niedostatkach warunkujących procedurę rekrutowania kandydatów do zawodu będącą rezultatem obniżenia standardów w tym względzie, a wynikającą z dokonania uwolnienia zawodu ustawą z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustaw regulujących wykonywanie niektórych zawodów, tj. Dz.U. z 2013 r., poz. 829, wchodzącą w życie z dn. 1 stycznia 2014 r., postulując przy tym przywrócenie istniejących w tym względzie obostrzeń. Dostrzegają także niechęć władzy politycznej dla ewentualnego zwiększenia uprawnień przedstawicieli prywatnego sektora bezpieczeństwa, bez których utrudnione wydaje się pełne urzeczywistnienie roli społecznej, jaka przypada detektywom pełniącym wszakże zawód zaufania publicznego.
Autorzy nie tracą jednak z pola widzenia niezłej w sumie kondycji polskiej detektywistyki, która wyłania się z przeprowadzonych badań komparatystycznych, wykonanych na tle stanu ukształtowanego w innych państwach. Akcentują przy tym, że szanse stąd płynące – przynajmniej w jakimś zakresie – zauważone zostały przez Polskie Stowarzyszenie Licencjonowanych Detektywów – reprezentanta środowiska licencjonowanych detektywów z całej Polski, które przystąpiło do struktur tytułowej Internationale Kommission der Detektiv-Verbände – Międzynarodowej Federacji Prywatnych Stowarzyszeń Detektywów, w której zdobyć może nie tylko nowe doświadczenia, lecz także, wnosząc unikalny swój wkład, stać się europejskim liderem zdolnym do kreowania ponadnarodowych standardów samego zawodu, jak i wpisanych weń norm etycznych, konstruujących cały etos. Polskie Stowarzyszenie Licencjonowanych Detektywów ustanowiło także Kodeks Etyki Detektywa, który – co jednak niech nie zabrzmi nazbyt pretensjonalnie – stawiany mógłby być za wzór tego typu legislacji rezonujący w przestrzeni polskiej detektywistyki jako takiej, zwłaszcza że na rodzimym rynku usług detektywistycznych nie ma swego konkurenta.
The authors – lawyers and licensed detectives – examine the topic of an ethic in detective’s profession from theoretical and practical grounds. Although the authors are well positioned to delve into theoretical aspects of this topic, thanks to their strong academic background, the key input into the research is the practical experience they have gained while performing the profession; the profession they sadly acknowledge have some imperfections as well. Based on their own experience and observations the starting point of their work is the study of detective’s profession ethos. The angle of their examination is different to a traditional approach presented in other’s publications available on the market. The authors, in an innovative and original way, claim that the detective’s ethos is a result of profession’s elitism and exclusivism. The profession’s ethos has to be examined in the light of legal grounds in the Polish law system, the Act of 6 July 2001 on detective services (O.J. 2002 No. 12, Item 110, as farther amended). An extensive analysis of the act, brought a conclusion, that detective’s profession is elite, although authors have noted that there are certain reservations on this thesis, however they have asserted that the profession is not exclusive, which is reflected in the instances of some ethic and moral violations, the topics they strictly separate. The reason of the abovementioned shortcomings is not sufficiently stringent procedure of the profession’s recruitment, which is a consequence of an easier access to the detective’s license, granted by the Act of 13 June 2013 on deregulation of access to certain professions in Poland (O.J. 2013, Item 829), effective as of 1 January 2014. The authors call for restoration of previously existing restrictions with this regard. The authors notice as well that there is a politically-driven reluctance to empower the representatives of the private security sector, hindering the fulfillment of a social role the detectives play as the agents of public trust.
The authors however do not omit in their work the acknowledgement of a good condition of polish detective sector which one can see in the comparative cross-country international examination. They point out to the benefits and opportunities stemming from this condition, partly noticed by The Polish Association of Licensed Private Investigators – the representative body of detectives in Poland, which not only became a member of The International Federation of Associations of Private Detectives but also adopted the Code of Detective’s Ethics. The former is a unique opportunity to gain expertise from international community as well as to share its own experiences, perhaps become a European leader setting internationals standards and guidance for the detective profession; the latter, authors believe, should be perceived as the code of exemplary conduct, one which all detectives shall follow. It is worth to mention that the mentioned Code of Detective’s Ethics is unique in its own nature on the Polish market as there is no other code encompassing the topic of detective’s ethic.
