(Nie)przekładalność kultur: postkolonialne porównania

Abstract

Comparison is a conceptual tool often used in postcolonial studies, juxtaposing phenomena and artefacts being the products of different cultural codes. In a global and multicultural world such an analysis might seem a simple interpretative procedure. However, since the 1950s a thorough transformation of the comparative practice can be observed in English postcolonial theory and criticism. The article is an attempt to discuss these changes, while putting into question the problem of translating cultures. The theoretical introduction is followed by an intertextual interpretation of two contemporary postcolonial novels: The Wide Sargasso Sea by Jean Rhys, which was inspired by Charlotte Bronte’s Jane Eyre , and Foe by John Maxwell Coetzee, which revisions Daniel Defoe’s Robinson Crusoe. The author concludes by exploring cultural appropriation in the context of deterritorialization and globalization, attempting to define new ways of approaching comparison in postcolonial studies.

Porównanie stanowi nieodzowne narzędzie badacza postkolonializmu, który opierając się na swej wiedzy i doświadczeniu, usiłuje dokonać interpretacji zjawisk będących wytworem odmiennych kodów kulturowych. W warunkach globalizacji i wielokulturowości tego typu analiza może wydawać się prostym zabiegiem interpretacyjnym. Jednakże od lat pięćdziesiątych ubiegłego stulecia zaobserwować można gruntowne transformacje procedur komparatystycznych i wartościujących w anglojęzycznej krytyce postkolonialnej. Autorka artykułu szczegółowo omawia te transformacje, stawiając pod znakiem zapytania problem przekładalności kultur. Następnie analizuje relacje intertekstualne w dwóch współczesnych utworach postkolonialnych stanowiących reinterpretację klasyki angielskiej – w Szerokim Morzu Sargassowym kreolskiej pisarki Jean Rhys zainspirowanej Jane Eyre Charlotte Bronte oraz w powieści Foe południowoafrykańskiego noblisty, Johna Maxwella Coetzee’ego, nawiązującej do Przypadków Robinsona Kruzoe Daniela Defoe. W konkluzji autorka zastanawia się nad pojęciem apropriacji kultur w dobie deterytorializacji i globalizacji, starając się zarysować twórcze horyzonty badawcze dla komparatystyki postkolonialnej.