Czy wihajster jest nazwą artefaktu? Szkic leksykologiczny

Abstract

Podstawowym przedmiotem zainteresowania w artykule są cechy wewnątrz- (gramatyka i semantyka) i zewnątrzjęzykowe (etymologia, ortografia, pragmatyka) wyrażenia „wihajster”. Ponadto wspomniane są inne wyrażenia odmian (głównie regionalnych) języka polskiego, które mają podobne cechy semantyczne. Zaproponowana interpretacja semantyczna zakłada, że są to nacechowane synonimy „narzędzia”, choć część przykładów pokazuje, że użytkownicy języka przypisują im czasem jeszcze szerszy zakres odniesienia. Wykorzystywane do ilustracji tok wywodu przykłady pochodzą przede wszystkim z literatury pięknej. Ich analiza pokazuje, że częste w literaturze przedmiotu określanie „wihajstra” mianem „powojennego neologizmu” jest nieuprawnione – wyrażenie to pojawiło się w języku polskim na pewno przed II wojną światową, a prawdopodobnie jeszcze w XIX wieku. Równie nierzetelne naukowo jest nazywanie „wihajstra” germanizmem – chyba że germanizm zostanie zdefiniowany nie jako zapożyczenie z języka niemieckiego. „Wihajster” w istocie jest bowiem wyrażeniem naśladującym brzmienie niemieckiej frazy „wie heisst er?”, ale jednostka ta nie powstała na gruncie języka niemieckiego i nie jest zapożyczeniem zewnętrznym. Można ją traktować jedynie jako zapożyczenie wewnętrzne z gwar do języka ogólnego.