Europa w arabskiej myśli społeczno-politycznej XIX wieku

Abstract

Myśl reformatorska Chajr ad-Dina at-Tunusiego i Rifa’y at-Tahtawiego wpisała się w ciekawy dyskurs, który toczy się w świecie arabsko-muzułmańskim od zarania XIX wieku, dyskurs wokół niezwykle ważnych zagadnień ustrojowych, reform polityczno-społecznych, porównania systemu przedstawicielskiego, demokracji, z jego przeciwieństwem, despotyzmem, a także wokół poszukiwania dróg wyjścia ze stagnacji i zacofania, którego niezbędnym elementem była podkreślana przez wszystkich myślicieli reforma systemu edukacyjnego. Ich celem było udzielenie odpowiedzi na nurtujące przedstawicieli tego świata podstawowe pytanie o przyczynę jego upadku i zacofania oraz podstawy europejskiej supremacji, z uwzględnieniem roli despotycznych rządów, anachronicznych struktur społecznych, braku nowoczesnego systemu szkolnictwa i innych zagadnień, ale przede wszystkim – skrystalizowanie idei i wyobrażeń dotyczących relacji pomiędzy tradycją a nowoczesnością, współczesnym systemem państwowym, społecznym i politycznym. Stąd rozważania wokół ułożenia stosunków z Zachodem i charakteru tych relacji, przyjęcia całkowicie lub częściowo europejskich wzorców rządzenia.

Reformatory ideas of Khayr ad-Din at-Tunusi and Rifa at-Tahtawi inscribed into an interesting discussion which has been going on in the Arabic and Muslim world since the beginning of the 19th century; the discussion which centred around very important matters concerning the political system, social and political reforms, comparison of the representative system and democracy with their antithesis: despotism, and also around the search for the ways out of stagnation and backwardness, which essentially included the reform of the educational system – which idea was emphasised by all thinkers. Their objective was to find the answer to the basic question pervading the representatives of the Muslim world: the question about the reason of its fall and backwardness, and the basis of European supremacy considering the role of the oppressive governments, anachronistic state structures, lack of modern school system and other issues, but most of all – crystallisation of the ideas and notions concerning the relationship between tradition and modernity, modern state, social and political system. Hence the contemplation of settling the relationship with the West, the character of this relationship and the idea of complete or partial acceptance of the European models of government.