Kategoria dialogu w refleksji filozoficznej

Abstract

The concept of dialogue is one of the major categories of modern philosophy. Starting from the “dialogical principle” by Martin Buber, through the Frankfurt School and “philosophy of dialogue”, even to the most recent trends in philosophy of religion (J. Dupuis), it is an organizing concept for the latest thinking, which adds to it a new dimension and depth. Philosophy, along with it, withdraws itself from the position of subjectivism, but also protects itself effectively against materialistic trends; it changes and creates a new image of the world and of man, but does not abandon the tradition; it protects what is “different”, but does not deprive people and their cultures of identity; it transgresses individualism, but does not destroy what is spiritual. This category did not appear in philosophy suddenly. On the contrary, it has a long history, during which it underwent significant modifications. Nevertheless, only in the twentieth century did it gain the rank of such an importance, that it created “new philosophy”.

Pojęcie „dialog” należy do najważniejszych kategorii współczesnej filozofii. Począwszy od „dialogicznej zasady” Martina Bubera, przez Szkołę Frankfurcką i „filozofię dialogu”, aż po najnowsze tendencje filozofii religii (J. Dupuis) pojęcie to organizuje najnowsze myślenie, nadając mu nowy wymiar i nową głębię. Filozofia wraz z nim wycofuje się z pozycji subiektywizmu, ale też skutecznie broni przed tendencjami materializmu; zmienia i tworzy nowy obraz świata i człowieka, ale też nie rezygnuje z tradycji; chroni to, co „inne”, ale nie pozbawia kultur i człowieka tożsamości; przekracza indywidualizm, ale też nie niszczy tego, co duchowe. Kategoria ta nie pojawiła się w filozofii nagle, lecz ma długą historię, w trakcie której ulegała istotnym modyfikacjom. Jednak dopiero w XX wieku zdobyła rangę tak ważną, że tworzy „nową filozofię”. Spójrzmy, jakie były jej losy w tradycji filozoficznej i w myśli współczesnej.