O pedagogice chrześcijańskiej. Refleksja w kontekście poglądów Jacques’a Maritaina na temat filozofii chrześcijańskiej

Abstract

Despite the fact that Christian pedagogy has considerable theoretical accomplishments which also find a practical application in education and upbringing, it is continually questioned whether the discipline meets the methodological criteria and requirements of pedagogical research. Not only do Christian pedagogues apply psychological, sociological and philosophical data, but they also reach for theological research results. This article makes an attempt to recognise a scientific status of Christian pedagogy from the perspective of Jacques Maritain’s views on Christian philosophy. In his research, Maritain reasons that practical philosophy – moral philosophy – is unable to provide an adequate description of the object of research without a reference to theological data. A moral value of a human act depends on whether the subject actually knows their ultimate life objective and goal and thus upon their attitude towards God. By analogy, it can be thus claimed that man’s moral development is first and foremost dependent from their religious development; and in order for pedagogy to provide a religions development description, it needs to be provided with the data acquired by theology. The article comprises four parts. A philosophical context of pedagogical research has been addressed in the first part; Maritain’s outlook on Christian philosophy has been presented in the second part; the third part is an attempt to find an answer to the question of what Christian pedagogy is and what criteria it ought to meet in order to belong to the domain of pedagogical studies; the forth part refers to excepts of Maritain’s pedagogical considerations related to moral upbringing as an example of Christian pedagogical reflection.

Mimo że pedagogika chrześcijańska posiada obecnie niemały dorobek teoretyczny i znajduje oddźwięk w praktyce wychowawczej, wywołuje ona nadal dyskusję, która dotyczy kwestii spełniania przez nią metodologicznych kryteriów badań pedagogicznych. Pedagodzy chrześcijańscy odwołują się bowiem nie tylko do danych psychologicznych, socjologicznych i filozoficznych, lecz także sięgają do badań teologicznych. Niniejszy artykuł jest próbą określenia statusu naukowego pedagogiki chrześcijańskiej w świetle refleksji Jacques’a Maritaina na temat filozofii chrześcijańskiej. Maritain uzasadnia w swoich badaniach, że filozofia praktyczna – filozofia moralna – nie jest w stanie adekwatnie opisać przedmiotu badań bez odwołania do danych teologicznych. Moralność ludzkiego czynu uzależniona jest bowiem w ostateczności od tego, co podmiot uzna za ostateczny cel własnego życia, a więc od postawy, którą przyjmie wobec Boga. Przez analogię można zatem stwierdzić, że rozwój moralny człowieka uzależniony jest przede wszystkim od jego rozwoju religijnego, a do opisu rozwoju religijnego pedagogika potrzebuje danych, opracowanych przez teologię. Artykuł składa się z czterech części. W pierwszej zasygnalizowany został filozoficzny kontekst badań pedagogicznych; w drugiej przedstawiono poglądy Maritaina na temat filozofii chrześcijańskiej; w trzeciej podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, czym jest pedagogika chrześcijańska i jakie kryteria musi spełnić, aby pozostawać kierunkiem pedagogicznym; w czwartej natomiast odwołano się do fragmentu myśli pedagogicznej Maritaina w kwestii wychowania moralnego, jako do przykładu chrześcijańskiej refleksji pedagogicznej.