Regulacje prawne związane z karceniem małoletnich w prawie polskim i międzynarodowym

Abstract

Problem stosowania fizycznego karcenia wobec małoletnich jest w polskim społeczeństwie nadal dość wyraźny. Według sondażu z 2018 roku przeprowadzonego przez SW Research dla serwisu rp.pl aż 47,6 procent Polaków akceptuje stosowanie klapsów wobec dzieci. Niepokojące dane wynikają także z raportu Rzecznika Praw Dziecka. Aż 22 procent ankietowanych udzieliło pozytywnej odpowiedzi na pytanie: „Czy zgadza się pan/pani ze stwierdzeniem: lanie jeszcze nikomu nie zaszkodziło”, 43 procent badanych uważa, że są takie sytuacje, w których trzeba dziecku dać klapsa, a według 19 procent osób, które odpowiadały na pytania ,,zbicie dziecka jest w niektórych sytuacjach najbardziej skuteczną metodą wychowawczą”. Ponadto należy wskazać, iż 20 procent ankietowanych twierdzi, że bicie dzieci nie jest niezgodne z prawem. Istotnym problemem w polskim społeczeństwie jest również stosowanie przemocy psychicznej. Aż 58 procent badanych uważa, że w wychowaniu wykorzystywane mogą być taki metody jak nakrzyczenie na dziecko, według 30 procent badanych w wychowaniu wykorzystywane może być wielogodzinne przetrzymywanie dziecka w pokoju oraz grożenie zastosowania wobec niego przemocy fizycznej. Ponadto 14 procent ankietowanych stosuje wobec dzieci obraźliwe słowa jak choćby ,,ciamajda”. Według Marka Michalaka, który w latach 2008-2018 sprawował funkcję Rzecznika Praw Dziecka: ,,Budowanie świata bezpiecznego dla dzieci wymaga konsekwencji i skoordynowanych działań… Dzieci zasługują na podjęcie działań, które służyć będą lepszej ich ochronie przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem, zaniedbaniem oraz innym złym traktowaniem” . Odnosząc się do fizycznego karcenia małoletnich sprawujący od 2018 roku funkcję Rzecznika Praw Dziecka Mikołaj Pawlak stwierdził, że „nie wolno bić dzieci i koniec pieśni”. 10 czerwca 2010 roku została uchwalona ustawa o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw [Dz.U. 2010 poz. 842] na mocy, której wprowadzono do ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy [Dz.U. 2019 poz. 2086] art. 961. Zgodnie z tymże artykułem: ,,Osobom wykonującym władzę rodzicielską oraz sprawującym opiekę lub pieczę nad małoletnim zakazuje się stosowania kar cielesnych”. Choć przepis ten zakazuje stosowania kar cielesnych wobec małoletnich to nie brakuje wątpliwości dotyczących tejże regulacji. Niejasne jest chociażby pojęcie kary cielesnej, która to kara jest zakazana przez powyższą regulację prawną. Rzecznik Praw Dziecka stwierdził, że wykładni tego pojęcia należy dokonywać w sposób wyważony i w odniesieniu do konkretnej sytuacji [Rzecznik Praw Dziecka…]. Przy analizie regulacji polskich nie można również pominąć norm prawnych zawartych w aktach prawa międzynarodowego w szczególności w Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych [Dz.U. 1977 poz. 167] czy Konwencji o prawach dziecka [Dz.U. 1991 poz. 526]. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie założeń polskich i międzynarodowych regulacji prawnych związanych z karceniem małoletnich. Autor zamierza rozstrzygnąć pewne wątpliwości związane z wykładnią art. 961 KRiO, odnoszące się chociażby do pojęcia kary cielesnej. Powyższe cele zostaną zrealizowane poprzez analizę poglądów przedstawicieli doktryny polskiego prawa cywilnego i rodzinnego.