The organisation of liturgical space and its furnishing at the Franciscan Friars’ in late Middle Ages illustrated by an example of the Blessed Virgin Mary’s church in Toruń

Abstract

Na przełomie XIV i XV wieku przestrzeń liturgiczna kościoła franciszkańskiego pw. NMP w Toruniu była w pełni ukształtowana i przystosowana do misji i posługi zakonu braci mniejszych, wyposażona w ołtarze, najważniejsze elementy wyposażenia oraz liczne malowidła ścienne, wykorzystywane w posłudze duszpasterskiej i pobudzaniu religijnych uczuć u wiernych. Przestrzeń ta została dopełniona w końcu XV wieku za sprawą nowych elementów – stalli, balustrad, krucyfiksu. Wystrój i wyposażenie ecclesiae fratrum (ołtarz główny, dekoracje malarskie, lektorium) jest z dzisiejszej perspektywy uchwytny słabo. Znacznie więcej wiadomo o przestrzeni ecclesaie laicorum , której wystrój zachował się w większym stopniu (malowidła ścienne, rzeźby, chrzcielnica) lub jest uchwytny przez źródła pisane (organy, ambona, płyty nagrobne), także w zakresie zmian strukturalnych i transformacji związanych ze zmianami konfesyjnymi i przemianami funkcji wnętrza. Analizowane w tekście zabytki, choć nie tak liczne, jako źródła materialne są istotnym uzupełnieniem skąpej bazy archiwalnej, dotyczącej funkcjonowania jednego z najważniejszych pruskich konwentów mendykanckich w średniowieczu.

At the turn of 14 th and in early 15 th century the sacred space of the Franciscan St Mary’s church in Toruń was fully developed and adjusted to the mission and ministry of the Order of Friars Minor, equipped with altars, most important furniture and numerous paintings used in pastoral ministry and in encouraging lay piety. It was completed in the late 15 th cent., especially with woodwork (stalls, balustrades, crucifix). Décor and furnishing of ecclesiae fratrum (main altar, murals, choir stalls, as well as rood screen and its altars) are from today’s perspective much less palpable. Ecclesia laicorum is in that respect much better preserved (wall paintings, sculptures, baptismal font) or known against written sources (organ, cancel, grave plates) in spite of structural alterations and transformations resulting from denominational and functional changes. The analysed artefacts – though not so numerous, as the material sources significantly complement a skimpy archival base related with functioning of one of the most significant Prussian convents in Middle Ages.