Barbarka. O historii, tradycji i pamięci

Abstract

Pierwsze pewne informacje o Barbarce pojawiają się w źródłach średniowiecznych w XIV wieku. W dokumencie z 1340 roku czytamy, że komtur bierzgłowski Jan Nothaft nadał mieszkańcowi Torunia Henrykowi Junghornowi młyn z karczmą i polaną na prawie chełmińskim. Interesująca nas miejscowość została nazwana w źródle Bore, natomiast młyn został umiejscowiony mole uf dem Bore. W innych średniowiecznych źródłach miejscowość nazywana była: Waldmühle, Barmole, Barbaren, Bormole, Börmöl, Uormulen. Do 1466 roku Barbarka znajdowała się w granicach państwa zakonu krzyżackiego, a następnie w granicach państwa polskiego. Pod względem podziału administracyjnego, do początku XV wieku, miejscowość była w granicach komturstwa bierzgłowskiego. Na skutek zmian w administracji krzyżackiej po 1410 roku i upadku znaczenia Bierzgłowa Barbarka znalazła się w granicach komturstwa toruńskiego. W 1457 roku król Kazimierz Jagiellończyk rozszerzył dominium toruńskie, czyli posiadłości Torunia, aż do młyna w Barbarce. Trudno jednoznacznie stwierdzić, czy od tego momentu cała miejscowość była własnością miasta, jednak wydaje się, że jeszcze nie. Stało się to prawdopodobnie na początku XVI wieku. Pod względem administracji kościelnej Barbarka przez wieki leżała w granicach parafii Starego Miasta Torunia, czyli parafii św. Janów. Od XVIII wieku należała przypuszczalnie do parafii św. Wawrzyńca, a od 1831 roku do parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Od 1937 roku Barbarka należy do parafii św. Antoniego na Wrzosach.

Już w średniowieczu Barbarka stała się osadą rozpoznawalną nie tylko ze względu na położenie przy ważnym szlaku z Torunia do Chełmna, a dalej do Malborka i Gdańska czy też na obecność w niej młyna czy karczmy, lecz przede wszystkim ze względu na rozwijający się w tym miejscu kult św. Barbary. Z biegiem czasu od kultu świętej została nawet utworzona nazwa własna miejscowości. Wydaje się jednak, że nie nastąpiło to w średniowieczu, lecz w okresie późniejszym.