„Pierwsze początki i wychowanie”. Osiemnastowieczni szlacheccy pamiętnikarze o własnym dzieciństwie

Abstract

Staropolscy pamiętnikarze, tworząc obszerną relację z przebiegu własnego życia, niewiele miejsca poświęcali jego pierwszemu etapowi – narodzinom i dzieciństwu. Diaryści okres ten uznawali za nieistotny, traktując go jako rodzaj niewoli lub byt tylko biologiczny, a samo dziecko nie jako pełnoprawnego obywatela. Informacje o nim znajdujemy w tych częściach pamiętników, które można by nazwać „pierwsze lata” czy „narodziny i młodość” – te wypełnione są datą, miejscem i okolicznościami przyjścia na świat pamiętnikarza, wzmiankami o jego pochodzeniu, opisem charakteru rodziców, relacją z wydarzeń rodzinnych, opisem losowego wydarzenia będącego udziałem piszącego oraz edukacją domową i szkolną. Sposób relacjonowania własnego dzieciństwa wiązał się także z postępującymi przez cały XVIII w. przemianami w sferze szlacheckiej mentalności. Dlatego najbardziej powściągliwi są diaryści czasów saskich, którzy lakonicznie wymieniają fakty związane ze swoimi pierwszymi latami. Postępująca w ciągu XVIII w. zmiana stosunku do dziecka, uznanie go za odrębną jednostkę powoduje, że pamiętnikarze więcej miejsca poświęcają własnemu dzieciństwu.